ΑΡΧΕΙΟ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΣΤΙΣ 2:30 Μ.Μ. ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 17 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΝΤΑΟΥΝΙΝΓΚ, 10
- antoniscs
- Aug 17
- 7 min read
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
ΑΡΧΕΙΟ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΣΤΙΣ 2:30 Μ.Μ. ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 17 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΝΤΑΟΥΝΙΝΓΚ, 10
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Παρόντες:
Prime Minister President Makarios
Mr. C.D. Wiggin HE Mr. Costas Ashiotis
Lord Bridges
Ο Πρωθυπουργός δήλωσε ότι επιθυμεί ο Πρόεδρος να γνωρίζει ότι ο βρετανικός λαός τον συμπονεί απόλυτα για τις δοκιμασίες στις οποίες είχε υποβληθεί και τις οποίες ο ίδιος ο Πρόεδρος είχε προβλέψει. Δεν έχουμε κανένα σεβασμό για το άτομο που ισχυριζόταν ότι ήταν διάδοχος του Προέδρου, το οποίο ανέλαβε μια θέση για την οποία δεν είχε εκλεγεί. Έχουμε επίσης προσωπική συμπάθεια με τον Πρόεδρο επειδή είναι εξέχον πρόσωπο μεταξύ των Αρχηγών Κυβερνήσεων της Κοινοπολιτείας. Θα χαρούμε να σας παρέχουμε οποιαδήποτε βοήθεια μπορούμε.
Ο Πρόεδρος Μακάριος είπε ότι ήταν ευγνώμων στη βρετανική κυβέρνηση για την άμεση ανταπόκρισή της στο αίτημά του για βοήθεια και για την παροχή ενός αεροσκάφους της RAF. Δεν είχε πολλές λεπτομέρειες για το τι είχε συμβεί στην Κύπρο, ούτε γνώριζε πόσα θύματα υπήρχαν. Δεν είχε καμία αμφιβολία ότι το πραξικόπημα είχε οργανωθεί από το ελληνικό στρατιωτικό καθεστώς και είχε τεθεί σε εφαρμογή από τους Έλληνες αξιωματικούς που υπηρετούσαν στην Εθνική Φρουρά. Θυμήθηκε ότι, όταν τον προειδοποίησαν για την πιθανότητα πραξικοπήματος, πάντα εξέφραζε αμφιβολίες: δεν πίστευε ότι η ελληνική χούντα θα
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
-2-
τολμούσε να το κάνει και ήταν σίγουρος: ότι θα αποδεικνυόταν ένα μεγάλο λάθος. Παρ' όλα αυτά, ήταν αρκετά προσεκτικός. Δεν περίμενε όμως να συμβεί κάτι στις 15 Ιουλίου, καθώς το Αθηναϊκό Ραδιόφωνο είχε ανακοινώσει ότι ο Πρόεδρος Γκιζίκης θα εξέταζε το ενδεχόμενο να απαντήσει στην επιστολή του Αρχιεπισκόπου με τον Διοικητή της Εθνικής Φρουράς και τον Πρέσβη Λαγάκο την ίδια ημέρα. Έτσι, ο Αρχιεπίσκοπος είχε ανέβει στο Τρόοδος την προηγούμενη Παρασκευή και είχε επιστρέψει στο γραφείο του στο Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία στις 7:45 π.μ. Στις 8:25 π.μ. είχε δεχτεί μια ομάδα αγοριών και κοριτσιών από την Ορθόδοξη Κοινότητα του Καΐρου, ο μεγαλύτερος από τους οποίους είχε αρχίσει να εκφωνεί ομιλία όταν ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Ο Αρχιεπίσκοπος, μη θεωρώντας ότι επρόκειτο για κάτι σοβαρό, είχε καλέσει τον ομιλητή να συνεχίσει. Αλλά τα πυρά έγιναν πιο σφοδρά και λίγο αργότερα τεθωρακισμένα οχήματα μπήκαν από τις πύλες και άρχισαν να βομβαρδίζουν το Προεδρικό. Ο Αρχιεπίσκοπος έμεινε για δέκα λεπτά μέχρι να δεχτεί τη συμβουλή του προσωπικού του, το οποίο τον παρότρυνε να φύγει. Παρατήρησε μερικούς από τους δικούς του στην άλλη πλευρά του ποταμού και βλέποντας ότι το Προεδρικό δεν ήταν εντελώς περικυκλωμένο, ξεκίνησε με τα πόδια. Αφού έφτασε στο πρώτο κοντινό σπίτι, ζήτησε αυτοκίνητο και σκόπευε να πάει στο μετόχι ενός μοναστηριού έξω από τη Λευκωσία, όπου είχε υπηρετήσει ως δόκιμος. Αλλά πλησιάζοντας σε αυτό το μέρος, είδε θωρακισμένα αυτοκίνητα να έρχονται προς αυτό το μέρος και αποφάσισε να γυρίσει πίσω. Σκεπτόμενος ότι οι αντίπαλοί του θα περικύκλωναν τη Λευκωσία, ανέβηκε στο Τρόοδος και από εκεί μέσα από το δάσος της Πάφου, το οποίο ήταν περίπου τέσσερις ώρες ταξίδι. Είχε αποφασίσει να πάει εκεί, αφού ήταν ο τόπος γέννησής του,
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
-3-
Οι κάτοικοι ήταν αποφασισμένοι και γνώριζε ότι υπήρχε ραδιοφωνικός σταθμός. (Ο Πρωθυπουργός είπε ότι το διάγγελμα του Αρχιεπισκόπου ήταν αυτό που μας διαβεβαίωσε ότι ήταν ακόμα ζωντανός.)
Ο Πρόεδρος Μακάριος είπε ότι είχε περάσει εκείνη τη νύχτα στην Μητρόπολη, αλλά την επόμενη μέρα ένα μικρό πολεμικό πλοίο της Εθνικής Φρουράς πλησίασε το λιμάνι και άρχισε να βομβαρδίζει την Μητρόπολη και την γύρω περιοχή, οπότε αναγκάστηκε να φύγει. Το πλοίο είχε επίσης κανονιοβολήσει τον ραδιοφωνικό σταθμό και τον κατέστρεψε. Τότε είχε ακούσει ότι, τεθωρακισμένα οχήματα και άρματα μάχης κινούνταν από τη Λεμεσό προς την Πάφο και είχε σκεφτεί να πάει στο χωριό του στα βουνά, αλλά είχε πειστεί ότι αυτό θα ήταν επικίνδυνο. Έτσι, είχε στείλει τον τοπικό Έπαρχο, σε κοντινό στρατόπεδο της UNFICYP, για να ζητήσει από τον Διοικητή του, βρετανική βοήθεια για να ταξιδέψει στις Βρετανικές Βάσεις με ελικόπτερο. Μετά από μία ώρα έφτασε το μήνυμα που έλεγε ότι θα σταλεί ελικόπτερο και ζητούσε τη σύμφωνη γνώμη του Αρχιεπισκόπου να μην παραμείνει στις Βρετανικές Βάσεις, αλλά να πάρει το αεροπλάνο που θα τον μετέφερε εκτός νησιού, στο Λονδίνο. Αυτό έγινε αποδεχτό. Πίστευε ότι στρατός και το πυροβολικό είχαν φτάσει στην Πάφο λίγο μετά την αναχώρησή του.
Ο Πρόεδρος είπε ότι είχε λάβει μήνυμα από τον Δρ. Βαλτχάιμ που τον συμβούλευε να φτάσει στη Νέα Υόρκη το συντομότερο δυνατό, αλλά δεν μπόρεσε να φτάσει στη Νέα Υόρκη στις 17 Ιουλίου, όπως πρότεινε ο Δρ. Βαλτχάιμ. Είχε τηλεφωνήσει στον εκπρόσωπο της Κύπρου ζητώντας αν η συζήτηση μπορούσε να αναβληθεί μέχρι την άφιξή του αύριο. Είχε διαβάσει την ομιλία που έκανε ο κ. Άιβορ Ρίτσιαρτ στο Συμβούλιο, καθώς και τις δηλώσεις που έγιναν
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟ
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
-4-
στη Βουλή: ήταν ευγνώμων για τα σχόλια αυτά, αλλά ένιωθε ότι η βρετανική αντίδραση θα έπρεπε να είναι ισχυρότερη. Δεν ήταν αρκετό για την Ελληνική Κυβέρνηση να πει ότι σεβόταν την ανεξαρτησία της Κύπρου. Αυτό δεν ήταν απλώς ζήτημα αποκήρυξης της ΕΝΩΣΗΣ - το γεγονός ήταν ότι η Ελλάδα είχε οργανώσει το πραξικόπημα. Είχε στοιχεία ότι η Ελληνική Κυβέρνηση συμμετείχε στη βοήθεια του Γρίβα για τη δημιουργία της ΕΟΚΑ Β. Είχε γραπτές αποδείξεις εάν η δήλωσή του αμφισβητούνταν.
Ο κύριος Γουίγκιν ρώτησε αν το Ελληνικό απόσπασμα στην Κύπρο (δηλ. η ΕΛΔΥΚ) εμπλέκεται στο πραξικόπημα.
Ο Πρόεδρος είπε ότι αυτό ισχύει. Μέλη του ελληνικού αποσπάσματος ήταν μεταξύ των πρώτων στρατευμάτων που επιτέθηκαν στο αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Ο Πρωθυπουργός περιέγραψε τις ενέργειες που έλαβε η Βρετανική Κυβέρνηση σε άλλες πρωτεύουσες και τις διαβουλεύσεις με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Ο Πρέσβης της Αυτού Μεγαλειότητας στην Αθήνα είχε λάβει μια προσεκτική διατύπωση σε απάντηση από τον υπηρεσιακό Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας, αν και αμφέβαλλε αν αυτές θα ήταν πειστικές. Αναγκαστικά υπήρχαν αμφιβολίες για τα κίνητρα των Ελληνικών αρχών και δεν είχαμε καμία εμπιστοσύνη στον Νίκο Σαμψών, τον οποίο γνωρίζαμε ότι ήταν καταδικασμένος εγκληματίας και ότι είχε σχέσεις εδώ με τον IRA.
Ο Πρωθυπουργός ζήτησε από τον Πρόεδρο να πει ποιο θα ήταν το μήνυμά του προς τα Ηνωμένα Έθνη και τον κάλεσε να δηλώσει τι ανέμενε να κάνουν οι Βρετανοί ως αδελφά μέλη της Κοινοπολιτείας.
Ο Πρόεδρος είπε ότι η βρετανική
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
-5-
κυβέρνηση είχε ήδη δηλώσει την πρόθεσή της να μην αναγνωρίσει τον Σαμψών. Ζήτησε από την κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας να διατηρήσει την αναγνώριση του Μακάριου ως του εκλεγμένου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Σαμψών δεν είχε πάρει στην εξουσία με επιτυχημένη επανάσταση: είχε επιβληθεί από έξω.
Ο Πρωθυπουργός υπαινίχθηκε ότι το γεγονός θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι έχει ορισμένα χαρακτηριστικά εισβολής.
Ο Πρόεδρος Μακάριος συμφώνησε. Επίσης, ζητούσε από άλλες κυβερνήσεις να ζητήσουν την αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών από την Εθνική Φρουρά, όπως είχε κάνει η Βρετανική Κυβέρνηση, και να προτρέψουν την Ελληνική Κυβέρνηση να μην αναγνωρίσει τον Σαμψών ως Πρόεδρο. Στο Συμβούλιο Ασφαλείας σκόπευε να κατηγορήσει την Ελληνική χούντα με σκληρά λόγια. Θα έλεγε ότι είχε αποδείξεις για την εμπλοκή τους σε τρομοκρατικές δραστηριότητες και θα ζητούσε ψήφισμα που θα καταδίκαζε το πραξικόπημα (θα το περιέγραφε ως ξένη εισβολή), θα καταδίκαζε την παραβίαση της κυπριακής ανεξαρτησίας και θα καλούσε τα μέλη να μην αναγνωρίσουν τον υποψήφιο της Ελληνικής χούντας ως Πρόεδρο της Κύπρου.
Ο Πρωθυπουργός ρώτησε πώς ο Πρόεδρος πίστευε ότι έπρεπε να ενεργήσει η Τουρκία. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι έχουν κοινό συμφέρον με τον Πρόεδρο να αντιταχθούν στις δραστηριότητες της ΕΟΚΑ.
Ο Πρόεδρος Μακάριος είπε ότι οι τρεις δυνάμεις που ήταν πιο ικανές να ασκήσουν πίεση στην Ελλάδα ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανία και η Τουρκία. Ήταν αλήθεια ότι οι Τούρκοι είχαν συμφέρον στην ανεξαρτησία της Κύπρου και ήταν
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
-6-
ήταν αντίθετοι στην ΕΝΩΣΗ, η οποία αποτελούσε διχαστικό πρόβλημα εντός της Ελληνικής κοινότητας. Αλλά ήταν Πρόεδρος όλων των Κυπρίων και οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να δεχτούν ως Πρόεδρο έναν άνθρωπο που δεν είχε εκλεγεί από τον λαό και δεν απολάμβανε λαϊκό σεβασμό.
Ο Πρωθυπουργός σχολίασε ότι η Τουρκία θα επιθυμούσε να διατηρήσει τη θέση του Αντιπροέδρου ως αιρετή θέση: ένας διορισμένος Αντιπρόεδρος μπορεί να είναι κάποιος στον οποίο δεν θα είχαν καμία εμπιστοσύνη.
Ο Πρόεδρος επεσήμανε επίσης μια ασυνέπεια στη δήλωση του Νίκου Σαμψών σχετικά με τη συνέχιση των συνομιλιών μεταξύ των κοινοτήτων: πώς θα μπορούσαν να συνεχιστούν οι διακοινοτικές συνομιλίες εάν ο κ. Κληρίδης έπρεπε να λάβει οδηγίες από τον Σαμψών; Απαντώντας σε περαιτέρω ερωτήσεις του Πρωθυπουργού, ο Πρόεδρος συμφώνησε ότι ο Σαμψών ήταν ένθερμος υποστηρικτής της ΕΝΩΣΗΣ και είχε εμπλακεί στην ΕΟΚΑ Β', και αμφέβαλλε για το αν ο Σαμψών θα είχε κάποια χρησιμότητα (δηλ. θα έδινε λόγο και χώρο) στη Βουλή των Αντιπροσώπων και σε άλλους αιρετούς θεσμούς.
Ο Πρωθυπουργός ρώτησε τι ήταν πιθανό να κάνουν οι Ρώσοι. Μέχρι στιγμής είχαν κρατήσει μάλλον σθεναρή στάση.
Ο Πρόεδρος Μακάριος είπε ότι είχαν κάνει έντονες δηλώσεις, αλλά αμφέβαλε αν θαπροχωρούσαν παρα πέρα.
Ο Πρωθυπουργός υπέθεσε ότι οι Κινέζοι θα μπορούσαν να ασκήσουν βέτο σε οποιοδήποτε ψήφισμα που θα προταθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας, μόνο και μόνο για να ακολουθήσουν διαφορετική στάση από τους Ρώσους.
Ο Πρόεδρος Μακάριος αναγνώρισε αυτή την πιθανότητα. Θα έπρεπε να δει τον Κινέζο εκπρόσωπο στη Νέα Υόρκη. Μετά από αυτό, ανέμενε να επιστρέψει στο Λονδίνο, αν και μπορεί να επισκεφθεί πρώτα την Ουάσιγκτον.
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
-7-
Ο Πρωθυπουργός ρώτησε ποιες πληροφορίες λάμβανε ο Αρχιεπίσκοπος από την Ελλάδα. Υπέθεσε ότι υπήρχε μικρή λαϊκή υποστήριξη για το καθεστώς εκεί.
Ο Πρόεδρος Μακάριος απάντησε ότι η χούντα είχε ενοχληθεί μαζί του που δημοσίευσε την επιστολή του. Αν και δεν δημοσιεύτηκε σε Ελληνικές εφημερίδες, πολύς κόσμος την είχαν ακούσει από το BBC και την Deutsche Welle. Υπήρξε αξιοσημείωτη ανταπόκριση στην ελληνική κοινή γνώμη, και ορισμένοι δημοκρατικοί Έλληνες ηγέτες όπως ο Κανελλόπουλος και ο Μαύρος είχαν κάνει δηλώσεις. Αυτό είχε θέσει την Ελληνική Κυβέρνηση σε δίλημμα. Θα μπορούσαν να αρνηθούν να αποσύρουν τους αξιωματικούς τους, κάτι που θα τον έθετε έναντι δύο επιλογών, να χρησιμοποιήσει βία εναντίον αξιωματικών ή να διαλύσει την Εθνική Φρουρά. Ή θα μπορούσαν να είχαν αποσύρει τους αξιωματικούς, αλλά αυτό θα ήταν ταπεινωτικό. Αντ' αυτού, είχαν αποφασίσει να κάνουν πραξικόπημα.
Ο Αρχιεπίσκοπος υπενθύμισε ότι η μείωση της στρατιωτικής θητείας από δύο χρόνια σε δεκαπέντε μήνες θα είχε μειώσει το μέγεθος της Εθνικής Φρουράς από 12.000 σε 5.000 και τον αριθμό των αξιωματικών κατά περίπου 250. Είχε σκοπό να το πετύχει αυτό σταδιακά και να επιτρέψει σε ορισμένους αξιωματικούς να παραμείνουν ως εκπαιδευτές και τεχνικοί σύμβουλοι.
Ο Πρωθυπουργός ενημέρωσε τον Αρχιεπίσκοπο ότι ο Τούρκος Πρωθυπουργός θα τον επισκεπτόταν εκείνο το βράδυ.
Ο Πρόεδρος Μακάριος είπε ότι το άμεσο ερώτημα ήταν: ποια πρακτικά μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν; Το Tουρκικό συμφέρον ήταν να αποφευχθεί η προσάρτηση της Κύπρου στην Ελλάδα. Οι Ελληνικές δηλώσεις μέχρι στιγμής ήταν σαφώς ανεπαρκείς και ανέμενε ότι οι Τούρκοι θα επέμεναν στην απόσυρση των
ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚO
Comments