1974, ΕΙΣΒΟΛΗ: ΨΕΜΑΤΑ & ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Η Τουρκία είχε δικαίωμα εισβολής:

Το δικαίωμα στρατιωτικής επέμβασης των εγγυητριών δυνάμεων κρίθηκε κατά την διάρκεια των ενταξιακών διαδικασιών της Κυπριακής Δημοκρατίας στον ΟΗΕ. Με γνωμοδότηση του Νομικού Τμήματος του ΟΗΕ, ημερ. 12/5/1959, οι εγγυήτριες δυνάμεις δεν είχαν κανένα δικαίωμα στρατιωτικής επέμβασης, μονομερές ή με κοινή συναίνεση (Kesler, 2006, pp. 253-260).

Ο Υπ.Εξ. της Αγγλίας Κάλαχαν, σε ομιλία του στις 16/7/74 στην Βουλή των Κοινοτήτων δήλωσε ότι, σύμφωνα με την συνθήκη εγγύησης η Αγγλία δεν είχε άλλο δικαίωμα από τις επαφές και συζητήσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη για την επίλυση του προβλήματος (Μπιράντ, 1984, σ. 57). Την επόμενη ημέρα, σε επαφές του πρωθυπουργού της Αγγλίας Γουίλσον με τον Τούρκο πρωθυπουργό Ετζεβίτ, ο οποίος του ζήτησε να χρησιμοποιήσει τις Αγγλικές Βάσεις σαν ορμητήριο, ο Γουίλσον αρνήθηκε να συμμετάσχει σε στρατιωτική επιχείρηση τονίζοντας ότι η Συνθήκη Εγγύησης δεν παρέχει τέτοιο δικαίωμα. (Μπιράντ, 1984, σ. 64) .

Ο Μακάριος συμφώνησε την εισβολή με τον Γουίλσον και Ετζεβίτ στο Λονδίνο:

Δεν υπάρχει κανένα αποδεσμευμένο Αγγλικό έγγραφο που να παραπέμπει σε τέτοια συμφωνία.

Ο Ετζεβίτ πήγε στο Λονδίνο στις 17/7/1974, πρώτον για να εξασφαλίσει την συναίνεση της Αγγλίας σε κοινή επέμβαση και δεύτερον να αγοράσει χρόνο για την συγκέντρωση της αποβατικής δύναμης. Σε συνέντευξή του στον Μεχμέτ-Αλί Μπιράντ λέει: «Προς τα ξημερώματα της 15 προς 16 Ιουλίου, λάβαμε τις αναγκαίες αποφάσεις για όλες τις προετοιμασίες…..Στο Λονδίνο πήγα όταν είχαν δοθεί όλες αυτές οι οδηγίες και είχαν τεθεί σε λειτουργία οι διάφορες διαδικασίες.» (Μπιράντ, 1984, σ. 57).

Ο Μακάριος με την ομιλία του στον ΟΗΕ προσκάλεσε τους Τούρκους:

Ο Μακάριος μίλησε στον ΟΗΕ, 19/7/1974, 16:30 ώρα Νέας Υόρκης, δηλαδή 23:30 ώρα Κύπρου.

Βάση διαταγής του Ετζεβίτ από τις 18/7/1974, η οποία έλεγε ότι, εάν δεν πάρετε άλλη διαταγή ξεκινάτε στις 19/7/1974,  η ώρα 8:30 το πρωί, η Τουρκική αποβατική αρμάδα σήκωσε άγκυρα. Πρώτα τα πολεμικά πλοία και με καθυστέρηση δύο ωρών, δηλαδή στις 11:30 το πρωί, τα αποβατικά. Η καθυστέρηση οφειλόταν στον αργό ρυθμό επιβίβασης του στρατού εισβολής.

Δηλαδή τα πλοία έφυγαν από την Μερσίνα, 12-14 ώρες προτού ο Μακάριος εκφωνήσει τον λόγο του στον ΟΗΕ (Μπιράντ, 1984, σ. 91).

Πότε πάρθηκε η απόφαση για εισβολή;

Ο Ετζεβίτ πήρε την απόφαση για εισβολή την στιγμή που πληροφορήθηκε για το πραξικόπημα στις 15/7/1974. Σε συνέντευξή του λέει: «Έκρινα ότι το πραξικόπημα ήταν Ένωση. Ήμουν της γνώμης ότι η επέμβασή μας ήταν αναγκαία. Ανησυχούσα μην χάσουμε καιρό» (Μπιράντ, 1984, σ. 22). Διέκοψε την περιοδεία του στο Ανφιόν και επέστρεψε στην Άγκυρα στο Γενικό Επιτελείο Στρατού. Επανέλαβε την θέση του και οι στρατηγοί του παρουσίασαν 3 αποβατικά σχέδια που είχαν έτοιμα. Έδωσε οδηγίες να γίνουν όλες οι απαραίτητες προετοιμασίες (Μπιράντ, 1984, σ. 27).

Γιατί έκαναν εισβολή οι Τούρκοι;

Ο λόγος ήταν ότι θεωρούσαν, ότι πραξικόπημα ισούται με ένωση. Ένωση ολόκληρης της Κύπρου (ή μέρους αυτής) με την Ελλάδα είναι ενάντια στα στρατηγικά της συμφέροντα. Κλείνει ο Ελληνικός κλοιός γύρο από την Τουρκία, κλείνει η πρόσβαση στην ανοικτή θάλασσα, επιτρέπει απρόσκοπτη συγκέντρωση ελληνικού στρατού, ναυτικού και αεροπορίας στο μαλακό της υπογάστριο.

Στο Λονδίνο ο Ετζεβίτ ζήτησε από τον Αμερικανό διαμεσολαβητή Τζόζεφ Σίσκο την άμεση αντικατάσταση του Σαμψών, την αποχώριση των Ελλήνων αξιωματικών, την εγκατάσταση Τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, την ομοσπονδοποίηση της Κύπρου και την παραχώρηση σημαντικής γεωγραφικής περιοχή κάτω από την αποκλειστική διοίκηση των Τουρκοκυπρίων (Κρανιδιώτης, 2008, σ. 396).

Σε μία ύστατη προσπάθεια  αποφυγής της εισβολής συναντήθηκαν το βράδυ στις 18/7/1974 στο Λονδίνο οι: Χασάν Ισίκ, Τούρκος Υπ.Αμ., Μενεμετζίογλου, Τούρκος πρέσβης στο Λονδίνο και Κάλαχαν, Άγγλος Υπ.Εξ.

Ο Κάλαχαν ρώτησε εάν η επιστροφή Μακαρίου ή η αντικατάσταση του Σαμψών με τον Γλαύκο Κληρίδη θα απέτρεπε την εισβολή. Η απάντηση ήταν αρνητική. Ρώτησε εάν η απομάκρυνση του στρατού και των όπλων θα ήταν ικανοποιητική λύση. Η απάντηση ήταν αρνητική. Ο Χασάν Ισίκ ζήτησε την φυσική παρουσία Τουρκικού στρατού στην Κύπρο και την από αέρα και θάλασσα ελεύθερη επικοινωνία με την Τουρκική κοινότητα.

Ο Χασάν Ισίκ κλείνει λέγοντας: « …για εμάς η χρήση βίας αποτελεί έσχατη λύση. Αν πραγματοποιηθούν τα αιτήματά μας χωρίς αυτή, θα είμαστε ικανοποιημένοι.» (Μπιράντ, 1984, σ. 81)

Δεν ικανοποιήθηκαν τα αιτήματα της και η Τουρκία πήρε όσα ήθελε, και με το παραπάνω, στις 20 Ιουλίου 1974.

 

Αντώνης Κ. Σιβιτανίδης, M.Sc., B.Sc.

 

Bibliography

Kesler, H. (2006). Legal Openion dated 12 May 1959, commissioned by the United Nations Organisation in relation with the eligibility of the Republic of Cyprus as a member of the United Nations. In U. o. Minnesota, Fettered Independence:Cyprus 1878-1964, vol2, The Documents (pp. 263-260). Minnesota: Univercity of Minnesota.

Κρανιδιώτης, Ν. (2008). Ανοχυρωτη Πολιτεία, Τομ.Β'. Αθήνα: Εστια.

Μπιράντ, Μ.-Α. (1984). Απόφαση Απόβαση ( 30 sicak gun). Αθήνα: Ιωάννης Φλώρος.