Η Συλλογική Ασφάλεια στα Πλαίσια του Χάρτη του ΟΗΕ
Στόχος του ΟΗΕ είναι η διατήρησης της διεθνούς σταθερότητας, ασφάλειας και ειρήνης. Το Συμβούλιο Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ ρυθμίζει την χρήση βίας με δύο τρόπους:
1. Απαγορευτικά, δηλαδή απαγορεύει την χρήση βίας για την επίλυση διαφορών μεταξύ των κρατών και
2. Εξαιρετικά, δηλαδή επιτρέπει σε ένα κράτος που δέχεται επίθεση να αμυνθεί. Νόμιμη άμυνα,
Άρθρο 51. (Λιάκουρας, FALL 2021-22, p. 5η τηλεκεδιάσκεψη).
Το ΣΑ του ΟΗΕ δεν είναι αγγελικά πλασμένο. Οι αποφάσεις του πολλές φορές είναι πολιτικές και εξυπηρετούν τα συμφέροντα των κρατών μελών που το απαρτίζουν. Απαρτίζεται από πέντε μόνιμα κράτη, τα οποία έχουν και το δικαίωμα της αρνησικυρίας και δέκα αιρετά τα οποία εναλλάσσονται κάθε δύο χρόνια. Τα πέντε μόνιμα κράτη μέλη (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα) δρουν σαν ένα διευθυντήριο μεγάλων δυνάμεων και με το βέτο που διαθέτουν μπορούν να αποτρέπουν οποιαδήποτε απόφαση η οποία δεν τους συμφέρει (Ρούκουνας, 2015, pp. 528-531).
Τα μέτρα λαμβάνονται σταδιακά, αρχίζοντας από τα ποιο ήπια και κλιμακωτά μπορεί να φτάσουμε στην εξουσιοδότηση χρήσης βίας. Οι αποφάσεις του ΣΑ του ΟΗΕ, βάση του Άρθρου 25, είναι δεσμευτικές έναντι όλων των κρατών μελών. Βάση του Άρθρου 41 μπορεί να προχωρήσει στην λήψη ενδεδειγμένων μέτρων, όχι εκδικητικά αλλά με σκοπό να λογικευτεί ο δράστης. Αυτά μπορεί να είναι: η διακοπή διπλωματικών σχέσεων, ανάκληση πρέσβεων, οικονομικά, εμπάργκο σε εφόδια και πετρέλαιο, αποκλεισμός λιμένων και αεροδρομίων. Στην συνέχεια μπορεί να προχώρηση, βάση του Άρθρου 42, στην εξουσιοδότηση για χρήση στρατιωτικών μέσων, τα οποία περιλαμβάνουν στρατιωτικό αποκλεισμό από ξηρά, θάλασσα και αέρα, μέχρι και στρατιωτική επέμβαση (Λιάκουρας, FALL 2021-22, p. 5η τηλεκεδιάσκεψη).
Εκεί που ο ΟΗΕ δεν μπορεί να συγκροτήσει δικές του ένοπλες δυνάμεις για να επέμβει στρατιωτικά βάση του Άρθρου 43, μπορεί:
1. Να εξουσιοδοτήσει τα κράτη να προβούν στην χρήση βίας μετά από μία επιθετική ενέργεια ενός κράτους προς άλλο μέσα στα πλαίσια της ατομικής άμυνας, Άρθρο 51 και/ή συλλογικής άμυνας, Άρθρο 52 .
2. Να εξουσιοδοτήσει τα κράτη να χρησιμοποιήσουν βία, μεμονωμένα ή με συγκρότηση πολυεθνικής δύναμης, για να αντιμετωπίσουν απειλές για την ειρήνη σε περιοχές που υπάρχουν συνεχείς συρράξεις είτε αυτές είναι εσωτερικές, είτε διεθνείς. (Cassese, 2012, p. 405)
Παράδειγμα, η «Συμμαχία των Προθύμων» στην επέμβαση των Δυτικών Δυνάμεων στο Κουβέιτ, μετά από πρόσκληση του εμίρη του Κουβέιτ, επικαλούμενος την συλλογική άμυνα.
Συχνά ακούμε τον όρο ανθρωπιστική επέμβαση για να δικαιολογηθεί η χρήση βίας από ένα κράτος εναντίων άλλου. «Ανθρωπιστική επέμβαση ορίζεται σήμερα ως η χρήση ένοπλης βίας από ένα ή περισσότερα κράτη ή από διεθνή οργανισμό, με ή χωρίς εξουσιοδότηση από το ΣΑ του ΟΗΕ, με στόχο: (α) τον τερματισμό ενός εσωτερικού πολέμου που έχει προκαλέσει εκτεταμένες αιματοχυσίες ή (β) τον τερματισμό εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, εγκλημάτων πολέμου, εθνοκάθαρσης ή γενοκτονίας.» (Α.Ηρακλείδης, 2015, p. 204).
Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τους κύριους στόχους του ΟΗΕ και έως τέτοιος είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ειρήνη και ασφάλεια, αλλά η διεθνής ειρήνη έχει προεξέχοντα σημασία. Έτσι ο ΟΗΕ απαγορεύει οποιαδήποτε επέμβαση για ανθρωπιστικούς λόγους ή για την παύση ωμοτήτων στο εξωτερικό, χωρίς την πρότερη συγκατάθεση του ΣΑ του ΟΗΕ. Δεν έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα κάποιος εθιμικός κανόνας που να επιτρέπει στα κράτη να επεμβαίνουν από μόνα τους, νόμιμα σε άλλο κράτος επικαλούμενα ανθρωπιστικά θέματα (Cassese, 2012, p. 437).
Εξαιρουμένου του δικαιώματος της νόμιμης άμυνας που έχουν όλα τα κράτη, δηλαδή την χρήση βίας για να αμυνθούν όταν δέχονται επίθεση, το ΣΑ του ΟΗΕ είναι το μόνο συλλογικό όργανο το οποίο μπορεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις να εξουσιοδότηση την χρήση βίας. Αυτό γίνεται μόνο σε περιπτώσεις που απειλείται η διεθνής σταθερότητα, ασφάλεια και ειρήνη, όπως αυτό κρίνει ανάλογος της περίστασης. (Λιάκουρας, FALL 2021-22, p. 5η τηλεκεδιάσκεψη).
Bibliography
Cassese, A., 2012. Διεθνές Δίκαιο. Αθήναι: Gutenberg.
Α.Ηρακλείδης, 2015. Διεθνείς Σχέσεις και Διεθνείς Πολιτική. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
Λιαουρας, Π., FALL 2021-22. Τηλεδιασκέψεις: [DIRSS623|01] Διεθνές Δίκαιο και Ασφάλεια. Πάφος,
Πανεπιστήμιο Νεάπολης Πάφος.
Ρούκουνας, Ε., 2015. Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. 2η ed. Αθήναι: Νομική Βιβλιοθήκη.
