Η Ρεαλιστική προσέγγιση, του πραξικοπήματος και εισβολής.
Η δεκαετία του 1970 χαρακτηριζόταν κατά πρώτον, από τον μεγάλο ναυτικό ανταγωνισμό Ανατολής-Δύσης στην Μεσόγειο, στον οποίο η Τουρκία έπαιζε κομβικό ρόλο με τον έλεγχο των στενών των Δαρδανελίων και κατά δεύτερον από το Μεσανατολικό πρόβλημα. Η στάση της Τουρκίας και στα δύο ήταν σημαντική.
Oι σχέσεις Τουρκίας-ΕΣΣΔ, ανεξαρτήτως της ιδιότητας της πρώτης σαν μέλος του ΝΑΤΟ, είχαν βελτιωθεί σημαντικά. Κατά τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο η Τουρκία είχε διαθέσει τον εναέριό της χώρο στην ΕΣΣΔ για ανεφοδιασμό της Συρίας και Αιγύπτου, πράγμα που κλόνισε την αξιοπιστία της στο ΝΑΤΟ.
Οι Αμερικανοί, μετά την αποτρεπτική παρέμβαση τους το 1964, δεν είχαν καμία διάθεση να δυσαρεστήσουν για ακόμα μια φορά την Τουρκία, φοβούμενοι ότι αυτό θα την έσπρωχνε ακόμα ένα βήμα πλησιέστερα προς την Μόσχα. Από την άλλη, η ΕΣΣΔ, έχοντας ανάγκη την Τουρκία, τόσο για τη διέλευση του στόλου της από τα στενά, όσο και για στρατιωτικές διευκολύνσεις σε μία ενδεχόμενη νέα κρίση στην Μέση Ανατολή, δεν ήταν διατεθειμένη να χαλάσει τις καλές της σχέσεις με την Τουρκία για χάριν της Κύπρου.
Με τον Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο του 1973, άλλαξαν οι ισορροπίες δυνάμεων στην Μέση Ανατολή. Ηττημένος του πολέμου, ήταν ο Αραβικός κόσμος υπό την ηγεσία της Αιγύπτου και νικητής το Ισραήλ. Οι ΗΠΑ διαμεσολάβησαν ώστε το Ισραήλ να προβεί σε εδαφικές παραχωρήσεις. Σε αντάλλαγμα η Αίγυπτος διέκοψε τις καλές παραδοσιακές της σχέσεις με την ΕΣΣΔ και ζήτησε την αποχώρηση του Σοβιετικού στρατιωτικού και τεχνικού προσωπικού από τη χώρα. Η ισορροπία δυνάμεων έγειρε προς τη Δύση.
Η ΕΣΣΔ, που ενδιαφερόταν να κατοχυρώσει τη διεθνή της υπόσταση και να καλλιεργήσει καλές σχέσεις με τους γείτονές της, ακολούθησε μια πολιτική ανοχής και ύφεσης στις Δυτικές διεκδικήσεις. Αυτό αποδυνάμωσε την αδέσμευτη πολιτική της Κύπρου και της άφησε λιγότερο χώρο ελιγμού μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων.
Στην Τουρκία, ο Ecevit για να στρέψει την προσοχή των Τούρκων, μακριά από τα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας, καθώς επίσης και για να κερδίσει την εύνοια των στρατιωτικών, εκμεταλλεύτηκε τον διεθνή αποκλεισμό της Ελλάδας λόγω Χούντας και κατεύθυνε τα βλέμματα στα εξωτερικά θέματα, πρωτίστως στο Κυπριακό. Ακολούθησε μια σκληρή γραμμή, προτάσσοντας την ομοσπονδοποίηση ως την πλέον ενδεδειγμένη λύση. Η έκρυθμη κατάσταση στο εσωτερικό της Κυπριακής Δημοκρατίας λόγω της δράσης της εοκαβήτα και των χουντικών αξιωματικών, σε συνάρτηση με τη διεθνή απομόνωση της Ελλάδας, της έδωσε λαβή να διεκδικεί δύο γεωγραφικά ανεξάρτητες περιοχές, οι οποίες να συνδέονται μεταξύ τους με μία αδύναμη κεντρική κυβέρνηση.
Στην Ελλάδα ο Παπαδόπουλος, αναθεωρώντας τις σχέσεις του με την Τουρκία αρχίζει διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, παρακάμπτοντας τις ενδοκυπριακές συνομιλίες που έβαιναν καλώς. Αυτό αποδυναμώνει τη διαπραγματευτική ικανότητα των Ε/Κ , αποδιεθνοποιεί το πρόβλημα και το επανατοποθετεί στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών διαφορών. Η Τουρκία, αναμένοντας ότι θα εξασφαλίσει καλύτερη συμφωνία από τη Χούντα, σκληραίνει τη στάση της και αποφεύγει να κάνει οποιεσδήποτε παραχωρήσεις στον ενδοκοινοτικό διάλογο.
Η επιστολή Μακαρίου προς Γκιζίκη, η ταυτόχρονη μείωση της στρατιωτικής θητείας στην ΕΦ αλλά και η άρνηση του υπουργικού συμβούλιο να εγκρίνει τις λίστες των υποψήφιων έφεδρων αξιωματικών, τις οποίες μέχρι τότε παράτυπα κατάρτιζε και αποφάσιζε βάσει πολιτικών κριτηρίων το ΓΕΕΦ, εξόργισε τον Ιωαννίδη και διέταξε το πραξικόπημα για εξόντωση του Μακαρίου, τον οποίο θεωρούσε τον αίτιο της αποτροπής της Ένωσης.
Αυτό το γεγονός, ήταν μία καθοριστική στιγμή στην ιστορία του Κυπριακού. Δεν ανέτρεψε απλώς την ισορροπία δυνάμεων Ελλάδας-Τουρκίας στην Κύπρο, αλλά ΗΠΑ-ΕΣΣΔ στην Ανατολική Μεσόγειο. Εάν επικρατούσε το πραξικόπημα στην Κύπρο, η Σοβιετική Ένωση θα έχανε ένα μέλος κράτος των Αδεσμεύτων με το οποίο είχε παραδοσιακά καλές σχέσεις, το οποίο θα γινόταν προτεκτοράτο της Ελληνικής Χούντας και κατ’ επέκτασιν του ΝΑΤΟ.
Για τις ΗΠΑ ο μεγάλος φόβος ήταν από τη μια, η ενδεχόμενη ρήξη μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας και από την άλλη η ενδεχόμενη εμπλοκή της ΕΣΣΔ για αποκατάσταση του Μακαρίου, αποκτώντας με αυτό τον τρόπο βήμα σε μια περιοχή δυτικής επιρροής.
Το ζητούμενο και για τις δύο υπερδυνάμεις ήταν πώς να διαχειριστούν το πραξικόπημα χωρίς να δυσαρεστήσουν την Τουρκία. Επαληθεύοντας τη Ρεαλιστική θεώρηση ότι, μπροστά στο κρατικό συμφέρον δεν χωρούν ηθικές και συναισθηματισμοί, Ανατολή και Δύση, με την απροθυμία τους να πούνε όχι, άναψαν το πράσινο φως για την Τουρκική Εισβολή του 1974.
