1η Απριλίου: Η Ρεαλιστική Προσέγγιση
Του Αντώνη Σιβιτανίδη
Η έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, την ήταν μια κίνηση εσωτερικής εξισορρόπησης της στρατιωτική ισχύς του Αγγλικού στρατού στην Κύπρο, με την χρήση της ισχύος των όπλων της ΕΟΚΑ. Με στρατιωτικές επιχειρήσεις, η ΕΟΚΑ πέτυχε πραγματικό κόστος σε ανθρώπινο υλικό, εγκαταστάσεις και εξοπλισμό των Άγγλων, αλλά και τράβηξε την διεθνή προσοχή στο Κυπριακό πρόβλημα. Δηλαδή το διεθνοποίησε.
Η διεθνοποίηση του Κυπριακού ήταν το μήλο της Έριδος μεταξύ των κυβερνήσεων Αγγλίας, Τουρκίας, Ελλάδος και της Κυπριακής Εθναρχίας, η οποία είχε αναλάβει τον πολιτικό αγώνα για στήριξη του αιτήματος για Αυτοδιάθεση/ Ένωση. Η Εθναρχία προωθούσε την διεθνοποίηση, ενώ η Αγγλία, Τουρκία και Ελλάδα, την οδό των διμερών διαπραγματεύσεων, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ.
Με τον όρο διεθνοποίηση, εννοούμε την προσφυγή σε ένα διεθνές όργανο για κρίση και λήψη μέτρων σε μία διαμάχη. Αποδιεθνοποίηση είναι η επίλυση των διαφορών μέσω διμερών διαπραγματεύσεων (Γ.Τενεκίδης και Γ.Κρανιδιώτης, 2009, pp. 195-196). Οι διμερές διαπραγματεύσεις ευνοούν τον δυνατό, ο οποίος μπορεί να εξασκήσει οποιεσδήποτε πιέσεις ή και απειλές στον αδύνατο για να συναινέσει, χωρίς την ανάγκη να συμμορφώνεται με το Διεθνές Δίκαιο. Επίσης, ευνοεί την εξωτερική επιρροή από τρίτους (και δε από τις επηρεαζόμενες Μεγάλες Δυνάμεις) στο λιγότερο ισχυρό κράτος για να δεχθεί μια λύση η οποία να τις εξυπηρετεί (Γ.Τενεκίδης και Γ.Κρανιδιώτης, 2009, pp. 196-197).
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ δεν ξεκίνησε γιατί οι Έλληνες Κύπριοι έτρεφαν την ψευδαίσθηση ότι μπορούσαν με στρατιωτική ισχύ να διώξουν τους Άγγλους. Ο πραγματικός σκοπός του Αγώνα ήταν να τραβήξουν τα φώτα της διεθνούς κοινότητας, η οποία ήταν ευνοϊκά προσκείμενη στους αγωνιζόμενους για την ελευθερία τους λαούς και για να ενδυναμώσουν τον Μακάριο στις διμερείς διαπραγματεύσεις με τους Άγγλους (Γ.Τενεκίδης και Γ.Κρανιδιώτης, 2009, p. 218). Δηλαδή, εξυπηρετούσε τον σκοπό της εξωτερικής εξισορρόπησης σε πολιτικό επίπεδο. Σε μεγάλο βαθμό εξυπηρέτησε τον σκοπό του.
Οι Αγγλία και ΗΠΑ, θέλοντας να ρυθμιστεί το πρόβλημα βάση των Δυτικών συμφερόντων, εναντιώνονταν στην διεθνοποίηση του προβλήματος. Ήθελαν:
α. να το κρατήσουν μακριά από το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης (που τότε ευνοούσε τα αιτήματα των υπό αποικιακό καθεστώς λαών, για ελευθερία),
β. έξω από την εφαρμογή των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου, αλλά,
γ. προπαντός μακριά από την εμπλοκή της ΕΣΣΔ. Η ανακίνηση διαδικασιών διεθνοποίησης, θα νομιμοποιούσε το ενδιαφέρον της ΕΣΣΔ για το θέμα, πράγμα το οποίο θα έπληττε τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ (Γ.Τενεκίδης και Γ.Κρανιδιώτης, 2009, pp. 201-202).
Προσέκρουσαν πάνω στην αντίθετη άποψη του Μακαρίου, που καλούσε την Βρετανική Κυβέρνηση να συμμορφωθεί με τις διακηρυγμένες αρχές του ΟΗΕ για αυτοδιάθεση των Λαών και να δώσει στην Κύπρο την ελευθερία της (Κρανιδιώτης, 1981, pp. 88-89).
Η Τουρκία προτιμά τον δρόμο των διμερών διαπραγματεύσεων, γιατί εισπράττει στήριξη στα αιτήματά της από τις ΗΠΑ και Αγγλία. Η στρατιωτική ηγεσία των ΗΠΑ, θεωρούσε την Τουρκία σαν το προπύργιο του ΝΑΤΟ απέναντι στην Σοβιετική επέκταση και ορμητήριο εναντίον του αυξανόμενου εθνικιστικού κινήματος στην Μέση Ανατολή.
Η διαχρονική και αμετάθετα φιλοδυτική πολιτική της Ελλάδας σε σχέση με την εκβιαστική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας σε σχέση με την ΕΣΣΔ, προσέλκυε την προσοχή των Δυτικών στο να μην κακοκαρδίσουν την Τουρκία (Γ.Τενεκίδης και Γ.Κρανιδιώτης, 2009, p. 203).
Η Ελλάδα συναινεί σε όλα όσα της ζητούν Αγγλία και ΗΠΑ και προσπαθεί με την σειρά της να ασκήσει πίεση πάνω στους Έλληνες Κύπριους να δεχθούν συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες αισίως θα κατέληγαν σε αυτοκυβέρνηση και όχι αυτοδιάθεση.
Από την άλλη πλευρά, οι αντιαποικιακές δυνάμεις (ο Τρίτος Κόσμος), λόγω της σταθερής φιλοδυτικής πολιτικής της Ελλάδας, αντιμετώπιζαν τις προσφυγές της Ελλάδας στον ΟΗΕ για το Κυπριακό με σκεπτικισμό. Αρνητικό ρόλο έπαιξε και η Τουρκική προπαγάνδα που υποστήριζε ότι η αυτοδιάθεση της Κύπρου ισοδυναμούσε με την επέκταση της φιλοδυτικής Ελλάδας στην Μέση Ανατολή.
Συχνά τίθεται το ερώτημα εάν ήταν σωστή η επιλογή του αγώνα της ΕΟΚΑ. Κρίνοντας με τα δεδομένα της εποχής, δεν υπήρχε ευνοϊκότερη συγκυρία στην διεθνή σκηνή για διεκδίκηση της Αυτοδιάθεσης/ Ένωσης. Το «Ουδέποτε» του Άγγλου υπουργού αποικιών, Henry Hopkinson το 1954, για το ενδεχόμενο παραχώρησης Συντάγματος στον λαό της Κύπρου και η απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, τον Δεκέμβριο του 1954, να μην εξετάσει περισσότερο το Κυπριακό, δεν άφηνε άλλη επιλογή.
Βάσει της Αρχής της Αυτοδιάθεσης των Λαών, η Κύπρος διεκδίκησε την ελευθερία της από τον Αγγλικό ζυγό. Επειδή το αίτημα ήταν Αυτοδιάθεση/ Ένωση με την Ελλάδα και όχι Αυτοδιάθεση/ Ανεξαρτησία, δεν έγινε αποδεχτό, ούτε από τον ΟΗΕ ούτε από τη διεθνή κοινότητα, αλλά ούτε και από την Ελλάδα. Καθόλου τυχαίο το ότι η προκήρυξη του Διγενή, της 1ης Απριλίου 1955, δεν αναφέρεται πουθενά σε Ένωση και ότι οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου 1959 την απαγόρευαν ρητώς.
Δυστυχώς, επαληθεύοντας την Ρεαλιστική προσέγγιση, η αναρχία και η ανηθικότητα του διεθνούς συστήματος, καθώς και η επιρροή που ασκούν τα ισχυρά κράτη στους διεθνείς οργανισμούς, ερμήνευσαν και εφάρμοσαν κατά το δοκούν την αρχή της αυτοδιάθεσης για την Κύπρο. Μπορεί η Κύπρος να μην κέρδισε το ευκταίο, την Ένωση, αλλά πήρε το εφικτό, την ανεξαρτησία. Μία ανεξαρτησία η οποία, με τα όποια λειτουργικά της μειονεκτήματα, είναι μέχρι σήμερα η ασπίδα προστασίας του Ελληνισμού της Κύπρου.
Bibliography
Γ.Τενεκίδης και Γ.Κρανιδιώτης, 2009. Κύπρος: Ιστορία, Προβλήματα και Αγώνες του Λαού της. 3η επιμ. ΑΘΗΝΑ: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
Κρανιδιώτης, Ν., 1981. Δύσκολα Χρόνια, Κύπρος 1950-1960. Αθήνα: Εστία.
