«Περί της μετά των λοιπών Ελλήνων ενώσεώς μας»
Προχθές, Τετάρτη 22 Μαρτίου 2017, στην Αθήνα, σε δημοπρασία του μεγάλου οίκου δημοπρασιών παλαιών βιβλίων, εγγράφων και έργων τέχνης «Βέργος», πωλήθηκε (αντί 5.500 ευρώ) και μια επιστολή, μεγάλης ιστορικής σημασίας, για τους αγώνες και τα αιτήματα των Ελλήνων της Κύπρου στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης.
Για το οκτασέλιδο έγγραφο, το οποίο αγοράστηκε από άγνωστο ιδιώτη και ευχόμαστε να δημοσιευθεί αυτούσιο σύντομα, μαθαίνουμε αρκετά από την εκτενή περίληψή του στον κατάλογο της δημοπρασίας, όπου δημοσιεύεται και ένα μεγάλο απόσπασμα απ’ αυτό. Φέρει τίτλο «Προς τους εν Ευρώπη διασωθέντας Κυπρίους». Είναι αχρονολόγητο αλλά, από όσα περιγράφονται, τοποθετείται γύρω στο 1824-1825. Αναφέρεται στη γνωστή, όχι όμως στις λεπτομέρειές της, απόπειρα σύναψης «κυπριακού δανείου» στο Λονδίνο, στην οποία αναμείχθηκαν ο αρχιμανδρίτης Θεόφιλος Θησέας, ανιψιός του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, ο έξαρχος Ιωαννίκιος, ο Μαυροβούνιος φιλέλληνας στρατηγός De Wintz, κ.ά, και εξελίχθηκε σε φιάσκο, ενώ συνδέθηκε και με το πρώτο μεγάλο ελληνικό «δάνειο της ανεξαρτησίας», που συνομολογήθηκε με βαρύτατους όρους (και «μίζες»), αλλά και με την προσπάθεια για εμπλοκή των Ιωαννιτών ιπποτών είτε στο κυπριακό δάνειο, είτε στην υπό διοργάνωση εκστρατεία για απελευθέρωση της Κύπρου. Στην υπόθεση αυτή, που εκμεταλλεύτηκαν διάφοροι αετονύχηδες στο Λονδίνο και το Παρίσι, αναδείχθηκαν οι μεγάλες διαφωνίες μεταξύ των Κυπρίων φυγάδων των σφαγών του Ιουλίου του 1821: Οι πιο γνωστοί Κύπριοι αγωνιστές του 1821 (Νικόλαος και Κυπριανός Θησέας, Χαράλαμπος Μάλης, κ.ά.) αντιπαρατέθηκαν με τον έξαρχο Ιωαννίκιο (κατόπιν, 1840-1849, Αρχιεπίσκοπος Κύπρου) και άλλους φυγάδες στην Ευρώπη. Γράφει ο ανώνυμος συντάκτης του εγγράφου (πιθανότατα ο Νικόλαος Θησέας) για τον Ιωαννίκιο: «Τον παρέστησα τας συμφοράς αι οποίαι ημπορούν να ακολουθήσουν από ένα ανόητον κίνημα, την ατιμίαν οπού μας επροξένει εις τον κόσμον, και τον κίνδυνον της μετά των ομογενών μας διχονοίας και μίσους. Αλλ’ ο έξαρχος (…) δεν ήθελε να τα καταλάβη, ουκ ηβουλήθη συνιέναι.»
Στο έγγραφο γίνεται αναφορά στον «αοίδιμον ιερομάρτυρα Ποιμενάρχη μας» αλλά και στους «τοσούτους ιερούς νέους μάρτυρας Κυπρίους». Η χρήση των λέξεων «ιερομάρτυς» και «νέοι μάρτυρες» είναι από τις πιο πρώιμες που εντοπίζονται για τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και τους λοιπούς σφαγιασθέντες της 9ης Ιουλίου και σίγουρα εντυπωσιάζουν, ως προς το αιωρούμενο αναπάντητο ερώτημα της μη αγιοποίησης των Κυπρίων εθνομαρτύρων του 1821, σε αντίθεση με τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ ή τον κατοπινό Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο, του 1922.
Τέλος, στην επιστολή γίνεται ξεκάθαρη αναφορά στον ενωτικό πόθο των κατοίκων της μεγαλονήσου, επίσης από τις πρώτες που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα: «Επειδή οι Κύπριοι όντες Έλληνες, και κατά το έθνος και κατά την θρησκείαν, κανείς δεν ημπορεί να αντιπράττη τοις μετά του γένους συνεργαζομένοις, διά να ζητά ασεβώς ίνα τους αποκόψη του όλου, και να τους κρημνίση της εθνικής των αξίας. Τοσούτω μάλλον, ότι και τα δικαιώματα της μετά των λοιπών Ελλήνων ενώσεώς μας ανεκαινήσθησαν και επικυρώθησαν εν τω ιερώ τούτω αγώνι, με το άχραντον αίμα τοσούτων ιερών νέων μαρτύρων Κυπρίων και διά το οποίον το γένος ωρκίσθη και ελπίζει να λάβη εκδίκησιν. Και η Σεβαστή των Ελλήνων Διοίκησις δεχθείσα με την πλέον μεγάλην ευμένειαν τας αναφοράς όπου της επαρρησιάσθησαν υπέρ της Κύπρου, υπεσχέθη μετά θερμού ζήλου την εν καιρώ δέοντι μητρικήν προστασίαν της.»
Πρόκειται για ένα έγγραφο που ήρθε απρόσμενα στο φως στις παραμονές της επετείου της 25ης Μαρτίου και κομίζει νέα στοιχεία για την ιστορία του κυπριακού ενωτικού κινήματος, για την κυπριακή συμβολή στην ελληνική επανάσταση και για τους στόχους και τις αντιπαραθέσεις στην ηγεσία των Κυπρίων αγωνιστών και φυγάδων του 1821.
ΥΓ Το παρόν άρθρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς στα ελληνικά σχολεία της Κύπρου, νοουμένου ότι θα έχει εξασφαλιστεί εκ των προτέρων η συγκατάθεση του Μουσταφά Ακκιντζί και του Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος», στις 25 Μαρτίου 2017
πηγή: https://papapolyviou.com/2017/03/25/peri-tis-meta-ton-loipon-ellinon-enoseos-mas/
Ο Πέτρος Παπαπολυβίου είναι επίκουρος καθηγητής Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της ίδιας σχολής. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και οι επιστημονικές του δημοσιεύσεις επικεντρώνονται στην ιστορία του κυπριακού ενωτικού κινήματος, με έμφαση στη μελέτη του κυπριακού εθελοντισμού, και στη δεκαετία του 1940 στην Ελλάδα. Έχει δημοσιεύσει δεκάδες ιστορικές μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους και βιβλία.
