Η Τουρκία επιζητεί τις πρόνοιες Ανάν στην ασφάλεια

Ολοκληρώθηκε η πενταμερής διάσκεψη στη Γενεύη και πλέον έχουμε μπροστά μας την εικόνα της τουρκικής αντίληψης για την πτυχή της ασφαλείας στην λύση. Για όσους θέλουν να αναλύσουν αυτή την εικόνα, χωρίς ιδεολογικές ή πολιτικές παρωπίδες, η διάσκεψη ήταν μία αποτυχία. Παρά τις δημόσιες δηλώσεις, έως δεσμεύσεις (sic), του προέδρου ότι δεν θα προχωρούσε η διαδικασία των συνομιλιών στο θέμα των εγγυήσεων, αν προηγουμένως δεν υπήρχε ακτίνα συμφωνίας στα υπόλοιπα θέματα, η διαδικασία προχώρησε για να καταλήξουμε σε ένα διάλογο με τους Τούρκους να ζητούν επικυριαρχία επί της νήσου.

Η Γενεύη κατέδειξε ότι, εκτός από το εδαφικό, η ασφάλεια αποτελεί το πιο ακανθώδες ζήτημα στη λύση του προβλήματος. Τι μας ζήτησαν ουσιαστικώς οι Τούρκοι. Να παραμείνουν οι εγγυήσεις του 1959, στρατιωτικές βάσεις, τη μισή περίπου Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, ελεύθερη διακίνηση και δικαιώματα των Τούρκων πολιτών στην Κύπρο κ.ά. Στο θέμα της ασφαλείας οι Τούρκοι είναι εξαιρετικώς προβλέψιμοι και ο λόγος έχει να κάνει με την διαμόρφωση της τουρκικής υψηλής στρατηγικής στο Κυπριακό, ήδη από τη δεκαετία του 1950, όταν ο σχεδιασμός της στηρίχθηκε στην αντίληψη ότι το Κυπριακό είναι πρωτίστως για την Τουρκία θέμα ασφαλείας. Αυτό το στόχο επεδίωξε πρωτίστως να ικανοποιήσει με την εισβολή το 1974, κατά την οποία απεκόμισε ισχυρά πλεονεκτήματα, και αυτό το στόχο θέλει να υλοποιήσει μέσα από μία λύση. Γι’ αυτό εξαντλεί τον διάλογο στις άλλες πτυχές και αφήνει τελευταία αυτή της ασφαλείας.

Αυτό που σήμερα επιδιώκει η Τουρκία στην πτυχή της ασφαλείας είναι να επαναφέρει τις πρόνοιες του Σχεδίου Ανάν. Ως εκ τούτου είναι πολύ σημαντικό για την ελληνική πλευρά, προκειμένου να αποφύγει τις παγίδες του παρελθόντος, να λάβει υπόψιν τις πρόνοιες εκείνου του σχεδίου σ’ αυτό το ζωτικής σημασίας θέμα. Οι πρόνοιες εκείνες προκάλεσαν και συνεχίζουν να προκαλούν σοβαροτάτους προβληματισμούς που κανείς δεν μπορεί πλέον να παραβλέψει, αφού ο παράγων ασφάλεια έπαιξε τον πιο καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος εντός της ελληνικής πλευράς.

Περιληπτικώς, τα βασικά ζητήματα στον ευαίσθητο τομέα της ασφάλειας, τα οποία περιελαμβάνοντο στο Σχέδιο Ανάν και που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής σε όποια νέα διαπραγμάτευση, η οποία θα καταλήγει σε ένα νέο σχέδιο είναι:

Η Τουρκία κέκτητο του δικαιώματος, βάσει του Σχεδίου Ανάν, να διατηρεί στρατεύματα στο νησί επ’ άπειρον.

Η Τουρκία μπορούσε να διατηρεί εγγυητικά και επεμβατικά δικαιώματα και στο ελληνικό συνιστών κράτος και αρνείται την τροποποίηση της Συνθήκης Εγγυήσεως άρα με αυτό τον τρόπο δεν ικανοποιείται η απαίτηση της ελληνικής πλευράς για αποτροπή της δυνατότητας μονομερούς επέμβασης των εγγυητριών δυνάμεων.

Το Σχέδιο έδιδε στην Τουρκία το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τα πολεμικά της αεροσκάφη τον εναέριο χώρο της Κύπρου χωρίς τη προηγούμενη συγκατάθεση της κυβέρνησης.

Σε ότι αφορά τον τομέα της έρευνας και της διάσωσης, η Τουρκία είχε το δικαίωμα αεροναυτικής παρουσίας στον κυπριακό εναέριο και θαλάσσιο χώρο, χωρίς τη συγκατάθεση της κυβέρνησης.

Απαιτείτο η συγκατάθεση της Τουρκίας για να διαθέσει η Κύπρος το έδαφός της για σκοπούς διεθνών στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Το Σχέδιο προέβλεπε αποστρατιωτικοποίηση της Κύπρου και παραμονή μεγάλου αριθμού τουρκικών στρατευμάτων για μακρά χρονική περίοδο. Παράλληλα, η Εθνική Φρουρά διελύετο και το νέο κράτος που προέκυπτε δεν θα είχε ένοπλες δυνάμεις και κατ΄ επέκταση θα είχε απολέσει το δικαίωμα αυτοάμυνας.

Η Τουρκία απαιτούσε να δεσμευθούν μεγάλες εκτάσεις για τις ανάγκες του στρατιωτικού αποσπάσματός της που θα παρέμεινε στην Κύπρο. Το θέμα μέσω του σχεδίου Ανάν παρεπέμπετο σε μελλοντική διευθέτηση παραμένοντας ασαφές, με αποτέλεσμα να δημιουργούντο σοβαρότατοι προβληματισμοί, σε σχέση με την επιστροφή περιουσιών και προσφύγων.

Η Τουρκία δεν απεδέχθη την άμεση μεταβίβαση κάτω από την Διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών, των εδαφών που θα επιστραφούν στους ελληνοκυπρίους.

Τέλος, το Σχέδιο αδυνατούσε να δώσει αυξημένες αρμοδιότητες στην δύναμη των Ηνωμένων Εθνών που θα επιτηρούσε την εφαρμογή των διατάξεων του Σχεδίου ώστε να υπάρχει η δυνατότητα και η εξουσία άμεσης επίβλεψης της εφαρμογής και επιβολής των προβλεπομένων.

Κατά τις συζητήσεις που προηγήθηκαν της περιόδου του δημοψηφίσματος, τα πιο πάνω κατεγράφησαν ως τα πλέον ευαίσθητα σημεία ασφαλείας και προκάλεσαν σοβαροτάτους ενδοιασμούς στην ελληνική πλευρά σε σχέση με τα κυριαρχικά δικαιώματα του νέου κράτους. Τις ίδιες πρόνοιες διεκδικεί περίπου και σήμερα η Τουρκία με τη δική μας πλευρά να προσπαθεί με ωραιοποιήσεις και φτιασιδώματα να παρουσιάσει τη Γενεύη ως μία επιτυχία. Θα πρέπει, ένα νέο σχέδιο λύσης να είναι ισορροπημένο στα θέματα ασφαλείας και να μην προκαλεί το συμπέρασμα ανάμεσα στους Έλληνες, ότι η Κύπρος θα βρίσκεται μονίμως υπό την στρατηγική κηδεμονία της Τουρκίας. Με άλλα λόγια, ένα νέο σχέδιο επίλυσης θα πρέπει να παράγει ψυχολογία ασφάλειας στην ελληνική πλευρά γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα υπάρξει επανάληψη του παρελθόντος, με εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις για τις προοπτικές αποδοχής ενός βιώσιμου σχεδίου λύσης.