“Αι Ειδοί του Μαρτίου”

Αρχαία Ρωμαϊκή ορολογία. Δηλαδή η 15 του Μάρτη. Εξού και η προφητεία για τον Ιούλιο Καίσαρα «να προσέχει τις Ειδοί του Μαρτίου». Η 15η Μαρτίου του 44 π.χ. έμελε να συγκλονίσει την αρχαία Ρώμη, καθώς ήταν η ημέρα που δολοφονήθηκε ο Ιούλιος Καίσαρα. Σημειολογικά, η ημέρα αυτή θεωρείτο από τους αρχαίους Ρωμαίους, η τελευταία ημέρα εξόφλησης χρεών.

Αρχαιοπρεπώς λοιπόν, η 15η Μαρτίου, 1970, ήταν και η ημέρα εξοφλήσεως των χρεών, του άλλοτε ισχυρού άνδρα της Κυπριακής Δημοκρατίας, Πολύκαρπου Γιωρκάτζη. Αναμφισβήτητα ο Πολύκαρπος Γιωρκάτζης ( Τζορτζής ήταν το επίθετό του, Γιωρκάτζη τον βάφτισαν οι Άγγλοι όταν τον συνέλαβαν, γιατί νόμιζαν ότι τους κοροϊδεύει) είναι μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της Κυπριακής πολιτικής σκηνής.

Φλογερός πατριώτης, αγωνιστής της ΕΟΚΑ, στενός συνεργάτης του Γρίβα, συνιδρυτής του Ενιαίου Κόμματος, ο Ακρίτας αρχηγός της ομόνιμης οργάνοσης, υπερ-υπουργός του Μακαρίου και κατά άλλους, αυτός που έλεγχε τον υπόκοσμο, συνεργάτης της Χούντας και συνένοχος στην απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου την 8η Μαρτίου, 1970. Ειρήσθω εν παρόδω, τόσο ο Γρίβας όσο και ο Γιωρκάτζης κατά την διάρκεια του Αγώνα έλεγαν ότι δεν ήθελαν να ασχοληθούν με την πολιτική μετά την λήξη του.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Γιωρκάτζης δολοφονήθηκε για να του κλείσουν το στόμα. Η αρχή του τέλους γράφτηκε με την απόπειρα δολοφονίας κατά του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου. Η Χούντα είχε μοιραστεί στα δύο. Από τη μια ήταν η κλίκα των Παπαδόπουλου, Παττακού και Μακαρέζου και από την άλλη των Ασλανίδη, Ιωαννίδη και Λαδά. Από ότι φαίνεται ο Γιωρκάτζης συντάχτηκε με τους δεύτερους. Παριστάνοντας τον αντιχουντικό ή όντως αντιχουντικός ( οι γνώμες διίστανται) , εντόπισε τον Παναγούλη στην Κύπρο και τον βοήθησε να οργανώσει την δολοφονία του Γ. Παπαδόπουλου. Όταν αποκαλύφθηκε ο ρόλος του, εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από υπουργός.

Στην συνέχεια, σε συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Ασλανίδη, υπουργό αθλητισμού της Χούντας, και τον διοικητή των ΛΟΚ στην Κύπρο, Αντισυνταγματάρχη Δημήτριο Παπαποστόλου, σχεδίασαν την δολοφονία του Μακαρίου, την οποία θα ακολουθούσε η ανατροπή του Παπαδόπουλου στην Ελλάδα. Πράγμα που θα τον έφερνε ξανά στην εξουσία.

Η απόπειρα έγινε στον περίβολο της Αρχιεπισκοπής. Ο Μακάριος θα πήγαινε με ελικόπτερο στον Μαχαιρά για το ετήσιο μνημόσυνο του Γρηγόρη Αυξεντίου. Μόλις το ελικόπτερο απογειώθηκε, χτυπήθηκε από την ταράτσα του Παγκυπρίου Γυμνασίου, που βρίσκεται απέναντι από την Αρχιεπισκοπή. Ο Μακάριος δεν έπαθε τίποτε, αλλά τραυματίστηκε σοβαρά ο Έλληνας ταγματάρχης Ζαχαρίας Παπαδογιάννης, χειριστής του ελικοπτέρου, ο οποίος κατόρθωσε να το προσγειώσει.

Τόσο ο Παπαποστόλου (που ήταν επιφορτισμένος με την ασφάλεια του Μακαρίου), όσο και ο υπασπιστής του Μακαρίου, Αθανάσιος Πουλίτσας ήταν ενήμεροι για ενδεχόμενη απόπειρα. Είναι άξιον απορίας: Πώς έλαβαν αυστηρά μέτρα ασφάλειας στον Μαχαιρά και κανένα στην Αρχιεπισκοπή; Γιατί ο Πουλίτσας δεν συνόδεψε τον Μακάριο; Πως ο Παπαποστόλου βρέθηκε αμέσως μετά την απόπειρα στο Νοσοκομείο Λευκωσίας εφόσον κανονικά έπρεπε να ήταν στον Μαχαιρά να συντονίζει την εκεί ασφάλεια;

Άξιον απορίας ήταν επίσης, πως και γιατί ο Μακάριος, ενώ γνώριζε την συμμετοχή των Παπαποστόλου και Πουλίτσα στην απόπειρα εναντίον του, καθώς και στην μετέπειτα δολοφονία του Γιωρκάτζη, τους ανέχθηκε για ακόμα τρις μήνες στην Κύπρο; Αφόρητες πιέσεις από την Χούντα και εκβιασμός για πραξικόπημα, είναι η απάντηση. Είναι γνωστόν ότι ο Μακάριος θεωρούσε ότι μια δολοφονία του, και διαδοχή του από τον Κληρίδη, δεν θα έδινε δικαιολογία στην Τουρκία να εισβάλει. Το πραξικόπημα θα έδινε. Όπως και έγινε το 1974. Από την άλλη, υπάρχει και η γνώμη ότι οι Παπαποστόλου και Πουλίτσας κρατούσαν τον Μακάριο στο χέρι, με στοιχεία που τον συνδέανε με την οργάνωση και λειτουργία της παράνομης οργάνωσης «Εθνικό Μέτωπο» της οποίας ο έλεγχος του είχε ξεφύγει.

Μαρτυρίες ανέφεραν ότι στην απόπειρα της 8ης Μαρτίου, κατά του Μακαρίου, ήταν αναμεμειγμένος ο Γιωρκάτζης, με δικούς του ανθρώπους. Την «Ομάδα Αμμοχώστου» με επικεφαλής τον Αντωνάκη Σολομώντος, στενό συνεργάτη του Γιωρκάτζη. Όντος, για την απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου βρέθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν οι Αντωνάκης Σολομώντος , Αδάμος Χαρίτωνος, Αντωνάκης Γεναγρίτης και Γεώργιος Ταλιαδώρος.

Ο Χαρίτωνος, τόσο στο βιβλίο του «Εξομολόγηση» , όσο και σε προσωπική συνέντευξή του στον Φοίβο Νικολαΐδη, ονοματίζει τους Παπαποστόλου και Γιωρκάτζη έως οργανωτές της απόπειρας, καθώς και τοποθετεί τον Γιωρκάτζη στην ταράτσα του Παγκυπρίου να επιθεωρεί τον χώρο, στις 7 Μαρτίου, 1970.

Ο Αντωνάκης Σολομώντος, σε γραπτή κατάθεσή του, στον τότε δικηγόρο και μετέπειτα πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσο Παπαδόπουλο, παραδέχτηκε ότι οι Γιωρκάτζης και Παπαποστόλου είχαν σχεδιάσει και άλλη απόπειρα κατά του Μακαρίου στις 18 Ιανουαρίου, 1970, στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, με δράστη τον ίδιο. Η απόπειρα ακυρώθηκε γιατί ο ίδιος, υποψιασμένος ότι ο Παπαποστόλου θα τους στην στήσει, δεν δεχτικέ.

Από ότι φαίνεται, ο Παπαποστόλου ήταν ένα βήμα μπροστά από όλους, προσπαθώντας να καλύψει εκ των προτέρων τα νότα του και να ρίξει τις ευθύνες για την δολοφονία στον Γιωρκάτζη και τους ανθρώπους του. Ο μόνος που δεν τον εμπιστευόταν ήταν ο Σολομώντος. Κατά τον Χαρίτωνος, ο μόνος που αμφισβήτησε τις οδηγίες του Παπαποστόλου να αφήσουν τα όπλα στην ταράτσα , μετά την απόπειρα τις 8ης Μαρτίου, και να φύγουν, γιατί θα τα μάζευε ο στρατός, ήταν ο Σολομώντος. Και όντος, τα όπλα τα παράλαβε η αστυνομία και τους μπαγλάρωσαν όλους, από τα δακτυλικά αποτυπώματα.

Αντιλαμβανόμενος την συνομωσία, έστω και αργά, ο Γιωρκάτζης προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Μακάριο και να ξεσκεπάσει τους Παπαποστόλου και Πουλίτσα και να σώσει τον εαυτό του. Βρίσκει όμως τις πόρτες κλειστές. Προσπαθεί να διαφύγει στην Βηρυτό αλλά την τελευταία στιγμή, ενώ το αεροπλάνο τροχοδρομεί για απογείωση, διατάσετε να επιστρέψει πίσω. Συλλαμβάνετε και, παρότι απελευθερώνεται, του αγορεύεται να φύγει από την Κύπρο. Τότε στρέφετε ξανά προς τους Παπαποστόλου και Πουλίτσα ελπίζοντας ότι θα προχωρούσαν σε πραξικόπημα και έτσι θα σωζόταν. Πριν το μοιραίο ραντεβού είχαν προηγηθεί άλλα δύο, κατά τα οποία είχε πειστεί ότι θα εκδηλωνόταν πραξικόπημα. Από την άλλη ο Τάκης Σκαρπάρης, ένας από τους πιο πιστούς του φίλους, υποστηρίζει ότι αποδέχθηκε να συναντηθεί με τον Παπαποστόλου γιατί φοβόταν πώς, από μια πραξικοπηματική ενέργεια, κινδύνευε και ο φίλος του Γλαύκος Κληρίδης .

Τους φόβους του Γιωρκάτζη για το πραξικόπημα και τον κίνδυνο που διάτρεχε ο Κληρίδης και άλλοι συνεργάτες του, επιβεβαιώνει και ο αχώριστος φίλος του Γιωρκάτζη, Κυριάκος Πατατάκος. Αμέσως μετά την δολοφονία του Γιωρκάτζη τον πρώτον που ενημέρωσε ο Πατατάκος, με οδηγίες του Γιωρκάτζη, ήταν ο Γλαύκος Κληρίδης. Του παρέδωσε ένα φάκελο που του έδωσε ο Γιωρκάτζης και τον προειδοποίησε ότι θα γίνει πραξικόπημα και κινδυνεύει. Πράγμα το οποίο επιβεβαιώνει και ο Κληρίδης.

Μη έχοντας εμπιστοσύνη στον Παπαποστόλου, ο Γιωρκάτζης έδωσε, για ασφαλή φύλαξη, στον Πατατάκο το «Σχέδιο Πραξικοπήματος Ερμής», προερχόμενο από την Διοίκηση Καταδρομών. Οι οδηγίες ήταν, εάν συνέβαινε κάτι σε αυτόν, να παραδοθεί στον Γλαύκο Κληρίδη.

Ο Κυριάκος Πατατάκος ήταν ο τελευταίος που είδε τον Γιωρκάτζη ζωντανό. Οδεύοντας μαζί προς το μοιραίο ραντεβού προσπαθούσε να τον μεταπείσει. Ο Γιωρκάτζης του είπε ότι θα συναντούσε τον Παπαποστόλου στο γνωστό σημείο, μόνος. Για αυτό τον κατέβασε, περίπου 200 μέτρα πριν το προκαθορισμένο σημείο. Ο Γιωρκάτζης του είπε ότι εάν ήταν ο Παπαποστόλου θα σταματούσε, εάν όχι, θα συνέχιζε και θα διέφευγε διαμέσου του δάσους. Όντος ο Γιωρκάτζης όταν κόντεψε στο παρκαρισμένο αυτοκίνητο ελάττωσε ταχύτητα και έκανε επαναστροφή για να παρκάρει δίπλα του. Άρα, ο Γιωρκάτζης αναγνώρισε τον Παπαποστόλου στο αυτοκίνητο. Δεν πρόλαβε. Εν κινήσει τον εκτέλεσαν.

Παρά το ότι ποτέ δεν καταδικάστηκαν, ούτε καν κατηγορήθηκαν, όλα τα τεκμήρια δείχνουν τους Παπαποστόλου και Πουλίτσα και κατ’ επέκταση την Χούντα των Αθηνών σαν τους ηθικούς αυτουργούς πίσω από την απόπειρα κατά του Μακαρίου και τους στυγνούς εκτελεστές του Γιωρκάτζη. Υπάρχουν και αυτοί που κατηγορούν τον Μακάριο.

Αναμφίβολα ο Πολύκαρπος Γιωρκάτζης ήταν μια απαστράπτουσα προσωπικότητα που αγαπήθηκε φανατικά από τους φίλους του και μισήθηκε εξίσου φανατικά από τους εχθρούς του. Έπαιξε, στην κυριολεξία, με την φωτιά και τελικά κάηκε. Όσο απομακρυνόμαστε από τις σκοτεινές δεκαετίες του ’60 και ’70, των εμφυλίων παθών και ερίδων, οι οποίες καλλιεργήθηκαν εκ των έξω, πάνω στις φιλοδοξίες και ματαιοδοξίες των έσω, είμαι σίγουρος ότι κάποια μέρα η αλήθεια θα λάμψει, όποια και εάν είναι αυτή.

«Άγει δε προς φώς την αλήθειαν χρόνος», Μένανδρος.

(Ο χρόνος φέρνει την Αλήθεια στο φώς)