Η «κρίση» του ενωτικού δημοψηφίσματος

Σχεδόν σύσσωμος ο λαός της Κύπρου (συμπεριλαμβανομένων και πολλών Τουρκοκυπρίων) προσυπέγραψε τις δέλτους του ενωτικού δημοψηφίσματος.

Η ιστορική πτυχή της συζήτησης που ξέσπασε μετά από την απόφαση της Βουλής.

Η βδομάδα που πέρασε ξανάφερε θορυβωδώς την ιστορία του κυπριακού ζητήματος στο προσκήνιο, καθώς με αφορμή την ψήφιση από την Ολομέλεια της Βουλής των Αντιπροσώπων κανονισμού για ολιγόλεπτη επετειακή αναφορά στα σχολεία για το ενωτικό δημοψήφισμα του Ιανουαρίου του 1950 προκλήθηκαν αρχικά πολιτικές αναταράξεις στο εσωτερικό μέτωπο και στη συνέχεια ο εκνευρισμός μεταφέρθηκε στις συνομιλίες μεταξύ του Προέδρου της Δημοκρατίας και του ηγέτη του ψευδοκράτους, οι οποίες διακόπηκαν, προς το παρόν, με «χτυπήματα της πόρτας». Μάλιστα, ανακοίνωση και δηλώσεις για την απόφαση της κυπριακής Βουλής για το δημοψήφισμα έγιναν και από το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας. Η συζήτηση, όπως όλες οι ανάλογες δημόσιες αντιπαραθέσεις για την ιστορία στον τόπο μας, ανέδειξε αρκετές ενδιαφέρουσες παραμέτρους, απλώς αυτήν τη φορά πήρε ευρύτερες διαστάσεις, καθώς πέρασε και τα κατοχικά οδοφράγματα.

Στο άρθρο μας δεν θα σταθούμε στις εσωτερικές πολιτικές διαστάσεις, αν δηλαδή έπρεπε τα κόμματα του «ενδιάμεσου χώρου» να στηρίξουν μιαν πρόταση του ΕΛΑΜ -όπως αποδείχθηκε στο μεταξύ, ανάλογη στάση στην Επιτροπή Παιδείας κράτησαν και βουλευτές του ΔΗΣΥ- ούτε στην «εγώ εν τζιαι» στάση της αποχής των βουλευτών του ίδιου κόμματος στην Ολομέλεια. Ούτε θα σχολιάσουμε την ελαφρότητα, αποδεδειγμένη πια, με την οποία γίνεται η εισαγωγή επετείων ή εκδηλώσεων στα σχολεία μας (στα οποία αναμένεται, εδώ και σαράντα σχεδόν χρόνια, να κυκλοφορήσουν ανανεωμένα και ελκυστικά βιβλία Ιστορίας). Ούτε θα σταθούμε στις εξόφθαλμα υπερβολικές αντιδράσεις του Μουσταφά Ακιντζί, ο οποίος αναζητούσε τρόπο προσωρινής «ηρωικής εξόδου» από τις συνομιλίες και ο κανονισμός για το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950 ήταν μία πρώτης τάξεως ευκαιρία καταξίωσής του ως «σκληρού» στην κοινότητά του και στα μάτια του Ταγίπ Ερντογάν. Θα προσπεράσουμε, ακόμη, και το πόσο διδακτική μπορεί να αποβεί αυτή η τεχνητή κρίση για το μέλλον της «ενωμένης Κύπρου» μετά τη «λύση», και πώς μπορούν τα πάντα να καταρρεύσουν και να οδηγήσουν, από μια μικρή αφορμή, σε ένα χάος χειρότερο από τα Χριστούγεννα του 1963, αφού κυριαρχεί ακόμη η καχυποψία.

Ο γράφων, ως ιστορικός, θα προσπαθήσει να επιμείνει στην ιστορική πτυχή της συζήτησης. Διαβάσαμε με πραγματική έκπληξη και προβληματισμό απόψεις Ελληνοκυπρίων, πολιτικών ή και εκπαιδευτικών, οι οποίοι, με τη βεβαιότητα της απόλυτης αλήθειας, εξισώνουν το δημοψήφισμα του 1950, την πιο αυθεντική και γνήσια δημοκρατική έκφραση της παλλαϊκής και καθολικής αξίωσης του κυπριακού Ελληνισμού για την ένωση με την Ελλάδα, με τη χούντα, το πραξικόπημα, την ΕΟΚΑΒ, κ.ο.κ. (Αντίστοιχα, και από την πλευρά του, ο Μ. Ακιντζί υποστήριξε ότι «από την Ένωση ξεκίνησαν όλα»). Ο καθένας, προφανώς, έχει το δικαίωμα της άποψής του είτε για το παρελθόν είτε για το παρόν της πατρίδας του, όμως η ασυγχώρητη άγνοια, η εμπάθεια ή η ημιμάθεια δεν επιτρέπεται για βασικές πτυχές της Ιστορίας μας. Η Κύπρος και η Ελλάδα πλήρωσαν πολύ ακριβά την πατριδοκαπηλία, και ειδικά την περίοδο του εξευτελισμού του συνθήματος «Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια», αλλά τι φταίει για αυτό… το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950; Εκτός και αν η ιστορία της ανθρωπότητας θα μπορούσε να αλλάξει με μια «διορθωτική μηχανή του χρόνου», που θα μας επέτρεπε να αλλάξουμε τη ροή των γεγονότων στην αποικιοκρατούμενη Κύπρο την επαύριον του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ως προς τις αιτιάσεις της τουρκικής πλευράς, είναι μαύρο χιούμορ να υποστηρίζουν ότι σήμερα στην ελεύθερη Κύπρο οι πολιτικές δυνάμεις και οι Έλληνες της Κύπρου επιθυμούν την ένωση με την Ελλάδα. Η απάντηση του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν ξεκάθαρη σε αυτό το ζήτημα. Για τους «φόβους» των Τούρκων της Κύπρου στην περίοδο της Αγγλοκρατίας, ειλικρινείς ή επίπλαστους, σημειώνουμε ότι αυτοί δεν γεννήθηκαν το 1950: Από το 1882 η τουρκοκυπριακή ηγεσία υποστήριζε ότι «Ουδεμία κοινότης ουδαμού γης δύναται ν' απολαύση ασφαλείας ζωής, περιουσίας και τιμής υπό διοίκησιν Ελλήνων, όντων αλαζόνων επί τοις ενδόξοις κατορθώμασι των εαυτών προγόνων (…) τούτο δ' ειδικώς εφαρμόζεται διά τους Μωαμεθανούς, οίτινες φυσικώς εισίν αντικείμενον εκδικήσεως αυτών».

«Ήταν μάχη για την εθνική και κοινωνική λευτεριά»

Ήταν, όμως, δικαιολογημένοι οι «φόβοι» των Τ/κ για το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950; Η τότε ηγεσία των Ελλήνων της Κύπρου επιχείρησε να δώσει κάποιες απαντήσεις. Πιο πειστικά ήταν όσα αναφέρονταν στην προκήρυξη της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ προς τους «Αρμένηδες και τους Τούρκους της Κύπρου» (11 Ιανουαρίου 1950): «Η μάχη του δημοψηφίσματος δεν είναι μόνο μάχη για την εθνική και κοινωνική λευτεριά του ελληνικού λαού της Κύπρου. Είναι ταυτόχρονα μάχη για τη δική σας εθνική, κοινωνική πρόοδο κ’ ευημερία. Ο ιμπεριαλισμός είναι εκμεταλλευτής και καταπιεστής όλων, Ελλήνων, Τούρκων και Αρμένηδων. Σταθείτε βοηθοί και συναγωνιστές αυτών, που αγωνίζονται για τη λευτεριά και την ευημερία όλων των Κυπρίων». Αυτό ήταν το πνεύμα της εποχής.

Πώς ήταν το πνεύμα της δεκαετίας του 1960; Αντιγράφω από τον επίλογο του κύριου άρθρου της «Χαραυγής», με τίτλο «15 χρόνια», της 15ης Ιανουαρίου 1965: «Όταν ψηφίζαμε στο δημοψήφισμα, μια και καθαρή ήταν η αξίωσή μας: η Κύπρος να ενωθεί με την Ελλάδα. Αλλά η Κύπρος ακέραιη. Τότες δεν υπήρχαν δικαιώματα ξένης επέμβασης. Ουσιαστικά δεν υπήρχαν ούτε βάσεις. Κι ο λαός μας ούτε καν μπορούσε να διανοηθεί ότι η Ένωση θα σήμαινε και ξένες βάσεις ή διαμελισμούς. Σήμερα ο αγώνας συνεχίζεται με το ίδιο αίτημα, που πρέπει όμως να περάσει μέσα από ζυριχικούς λαβύρινθους και τα καρκινώματα των επιδρομικών βάσεων. Για να βγούμε σώοι και αβλαβείς χρειάζεται ν’ ακολουθήσουμε πιστά τον μίτο, που εμείς δέσαμε στην αφετηρία του αγώνα – τη γραμμή που χαράξαμε και που οδηγεί στην πλήρη και αδέσμευτη ανεξαρτησία, από την οποία θα οδηγηθούμε στο δεύτερο και τελευταίο δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα που θα σημάνει την οριστική και πλήρη δικαίωση των πόθων μας».

ΕΠΙΧΕΙΡΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΚΟΜΙΣΟΥΝ ΠΡΟΣΚΑΙΡΕΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ

Θα ήταν ευχής έργον η παρούσα συζήτηση για το ενωτικό δημοψήφισμα να οδηγούσε σε μια ευκαιρία συμφωνίας των πολιτικών μας ως προς τα βασικά του ιστορικού μας παρελθόντος. Όσο, όμως, οι συζητήσεις αυτές δεν γίνονται με τη δέουσα νηφαλιότητα και από τους ιστορικούς, αλλά από αμαθείς ή ημιμαθείς ή φανατικούς που βρίσκουν ευκαιρία να αποκομίσουν πρόσκαιρες πολιτικές εντυπώσεις, οι αντιπαραθέσεις αυτές δεν θα οδηγούν στην ουσία. Και εάν «εντός της ελληνοκυπριακής κοινότητας» δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε ή να συμφιλιωθούμε, ακόμη και για το… 1950, τότε πώς θα κατανοήσουμε τις, ειλικρινείς ή ψεύτικες, ανησυχίες του Μουσταφά Ακιντζί ή τα «σύνορα της καρδιάς» του Ταγίπ Ερντογάν;

* Ο Πέτρος Παπαπολυβίου είναι αναπληρωτής καθηγητής

στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

www.papapolyviou.com

Πέτρος Παπαπολυβίου

πηγή: http://www.philenews.com/el-gr/p-papapolyviou/1419/352363/i-krisi-tou-enotikou-dimopsifismatos?utm_campaign=shareaholic&utm_medium=facebook&utm_source=socialnetwork