Οταν η Θάτσερ πίεζε τον Οζάλ για επανέναρξη των συνομιλιών

Οπως κάθε χρόνο με την εκπνοή του έτους, η βρετανική κυβέρνηση προχώρησε στον αποχαρακτηρισμό αριθμού εγγράφων που αφορούν τις εσωτερικές εξελίξεις, αλλά και την εξωτερική πολιτική της χώρας.

Αυτή τη φορά τα έγγραφα προέρχονται από το πρωθυπουργικό γραφείο (10 Ντάουνινγκ Στριτ) και από το αρχείο των συνεδριάσεων του υπουργικού συμβουλίου. Καλύπτουν την περίοδο 1989-1990 και αφορούν την τρίτη κυβέρνηση Θάτσερ (1987-1989).

Εκτός από τη συνάντηση της Μάργκαρετ Θάτσερ με τον πρόεδρο της Τουρκίας Τουργκούτ Οζάλ, στην οποία οι δύο ηγέτες συζήτησαν και το Κυπριακό (PREM 19/3199), οι υπόλοιποι φάκελοι δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ελληνικό ενδιαφέρον. Η συνάντηση εκείνη έγινε με αφορμή την επίσκεψη της Βρετανίδας πρωθυπουργού στην Τουρκία για να συμμετάσχει στην 75η επέτειο της Μάχης της Καλλίπολης.

Συνομιλίες Θάτσερ - Οζάλ (25 Απριλίου, 1990), Κυπριακό: «Η διχοτόμηση ποτέ δεν έχει επιλύσει κανένα πρόβλημα και θα είναι μεγάλο σφάλμα αυτός να είναι ο αντικειμενικός μας στόχος», τόνισε η Μάργκαρετ Θάτσερ στον Τουργκούτ Οζάλ. Οπως επεσήμανε η Βρετανίδα πρωθυπουργός στον Τούρκο πρόεδρο, εάν ο στόχος παρέμενε μια ενιαία Κύπρος, τότε θα έπρεπε να καταβληθούν προσπάθειες για να επαναληφθούν οι συνομιλίες μεταξύ των δύο κοινοτήτων.

«Ο πρόεδρος Βασιλείου προσφέρει μια πολύ καλύτερη προοπτική για έναν διακανονισμό από οποιονδήποτε άλλο πρόεδρο της Κύπρου», σημείωσε η Θάτσερ στον Οζάλ. Η πρωθυπουργός της Βρετανίας, στη συνάντηση εκείνη, δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι ο γ.γ. των Η.Ε. της είχε ζητήσει να εγείρει το πρόβλημα της Κύπρου με τον πρόεδρο της Τουρκίας.

Η Θάτσερ εξέφρασε την απογοήτευσή της για την αποτυχία του τελευταίου γύρου συνομιλιών στη Νέα Υόρκη. Σύμφωνα με τη Θάτσερ, υπεύθυνος αυτή τη φορά για την κατάρρευση του διαλόγου με τον πρόεδρο Γιώργο Βασιλείου ήταν ο ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας Ραούφ Ντενκτάς. Στη συνάντησή της με τον Οζάλ, η Βρετανίδα πρωθυπουργός ήθελε να μάθει εάν ο Τούρκος πρόεδρος ακόμη συμφωνούσε μαζί της ότι στο Κυπριακό βασικός στόχος ήταν η επίλυση του προβλήματος στη βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας.

Από την πλευρά του ο πρόεδρος Οζάλ υπογράμμισε ότι «βεβαίως η Τουρκία αποδέχεται ότι αντικειμενικός στόχος πρέπει να είναι ένα διζωνικό, δικοινοτικό κράτος με ίσα πολιτικά δικαιώματα». Η δημιουργία όμως μιας ομόσπονδης Κύπρου «έπρεπε να σχεδιασθεί με μεγάλη προσοχή». Η διαίρεση στο νησί δεν ήταν μεταξύ «δύο ίσων τμημάτων του ιδίου έθνους», αλλά μεταξύ δύο ανταγωνιστικών λαών. Εάν η εκπόνηση του Συντάγματος –«μιας νέας Κύπρου»– δεν θα γινόταν με τη δέουσα προσοχή και είχαμε πάλι συγκρούσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων, «τότε αναπόφευκτα η Ελλάδα και η Τουρκία θα έρχονταν αντιμέτωπες».

Ο Οζάλ διαβεβαίωσε τη Θάτσερ ότι η Aγκυρα δεν επεδίωκε στην περίπτωση της Κύπρου το τελικό αποτέλεσμα να ήταν η διχοτόμηση. «Eχω ήδη αρκετά προβλήματα στο Αιγαίο χωρίς το Κυπριακό», παρατήρησε ο Τούρκος πρόεδρος. Υπήρξε όμως ανάγκη για κατανόηση μεταξύ των άμεσα ενδιαφερομένων μερών εάν επρόκειτο «να λειτουργήσουν οποιεσδήποτε νέες διευθετήσεις» και χρειαζόταν χρόνος για να πετύχει η οποιαδήποτε λύση.

Κατά τον Οζάλ, η κεντρική κυβέρνηση σε μια ομόσπονδη Κύπρο έπρεπε να διαθέτει «περιορισμένες εξουσίες» με όσες το δυνατόν περισσότερες να πηγάζουν από την περιφέρεια και όχι από την κεντρική διοίκηση.

Ο ίδιος έπρεπε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις που είχαν γίνει έδειχναν ότι το 80% των κατοίκων –«στο τουρκικό τμήμα της Κύπρου»– δεν ήθελε να είναι μέρος ενός ενοποιημένου κράτους. «Εξάλλου πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο Ντενκτάς είναι ένας άνθρωπος πολύ διαφορετικός από τον Βασιλείου», σημείωσε ο Τούρκος πρόεδρος στη Βρετανίδα πρωθυπουργό.

Ο Οζάλ εκτιμούσε ότι ο πρόεδρος της Κύπρου, σε αντίθεση με τον ηγέτη των Tουρκοκυπρίων, ήταν μεθοδικός και πρακτικός. «Γιατί η πρωθυπουργός δεν επιχειρεί να μιλήσει στον Ντενκτάς;», αναρωτήθηκε ο πρόεδρος της Τουρκίας.

Η Θάτσερ έσπευσε να του απαντήσει ότι πρόθεσή της δεν ήταν να παίξει τον ρόλο του διαπραγματευτή. Αυτό που όλοι έπρεπε να επιδιώξουν ήταν να βοηθήσουν τον γ.γ. των Η.Ε. να λύσει το πρόβλημα πριν από τη λήξη της θητείας του. Στο σημείο αυτό ο πρόεδρος Οζάλ υπογράμμισε στη Βρετανίδα πρωθυπουργό ότι «όφειλε να ακούσει την άλλη πλευρά της ιστορίας». Η Μάργκαρετ Θάτσερ έσπευσε τότε να του επαναλάβει ότι η αποτυχία των συνομιλιών της Νέας Υόρκης ήταν αποτέλεσμα της στάσης του Ντενκτάς και όχι του προέδρου Βασιλείου.

Ο Τουργκούτ Οζάλ συμφώνησε, καλό θα ήταν όμως ο νέος γύρος των διαπραγματεύσεων να αρχίσει μετά τις εκλογές στο βόρειο τμήμα της Κύπρου. Από τη μεριά της, η Θάτσερ κατέληξε λέγοντας ότι ήταν ικανοποιημένη που ο Τούρκος πρόεδρος Τουργκούτ Οζάλ επεδίωκε να πετύχει τον ίδιο με εκείνη στόχο όσον αφορά την επίλυση του Κυπριακού.

πηγή: http://www.kathimerini.gr/890268/article/epikairothta/politikh/otan-h-8atser-pieze-ton-ozal-gia-epanenar3h-twn-synomiliwn?platform=hootsuite