ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ: ΓΕΝΕΥΗ Ι και ΙΙ 1974 – Γενεύη 2017

Το σκηνικό της Γενεύης σήμερα είναι μια τραγική επανάληψη του βρώμικου παρασκηνίου του 1974.

Βάση του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας 353 της 20ης Ιουλίου 1974 το οποίο καλούσε τις 3 εγγυήτριες δυνάμεις να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις δίχως καθυστέρηση για την αποκατάσταση της ειρήνης στην περιοχή και την συνταγματική κυβέρνηση στη Κύπρο, ο Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας της Βρετανίας ως ένας από τις εγγυήτριες δυνάμεις (παρόλο που η μία ήταν ο εισβολέας – και σημειώνω η Βρετανία ήταν και παραμένει ο συγγραφέας των ψηφισμάτων περί Κύπρου εν πάση περιπτώσει) διοργάνωσε την πρώτη Διάσκεψη στη Γενεύη για να αποφασίσουν μια κατάπαυση του πυρός.

Η οποία ξεκίνησε στη Γενεύη στις 25 Ιουλίου ημέρα Πέμπτη και ώρα 15:30 μ.μ. στο σπίτι του εκεί Βρετανού Πρέσβη μεταξύ της βρετανικής αντιπροσωπείας από το Φόρειν ΄Οφις με επικεφαλής τον Τζέιμς Κάλαχαν και των αξιωματούχων του ΟΗΕ Roberto Guyer και Rémy Gorgé. Συνεχίστηκαν με την τουρκική και ελληνική αντιπροσωπεία που αποτελούσαν ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Τουράν Γκουνές με τους συμβούλους του και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Μαύρος με δικούς του . Με αποτέλεσμα στις 30 Ιουλίου να υπογράψουν μια νερόβραστη διακήρυξη ο Τζέιμς Κάλλαχαν, ο Γεώργιος Μαύρος και ο Τουράν Γκιουνές ότι οι τρείς υπουργοί Εξωτερικών διακήρυξαν ότι για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στη περιοχή της Δημοκρατίας που έλεγχαν αντίθετες στρατιωτικές δυνάμεις (δεν ονόμαζαν τουρκικά στρατεύματα κατοχής) αυτές έπρεπε να σταματήσουν την προέλαση στις 30 Ιουλίου και ώρα 22:00 μ.μ. Κατέγραψαν κάποιες ενέργειες που έπρεπε να γίνουν κτλ αλλά το κυριότερο είναι ότι σημειώθηκε στο έγγραφο εκείνο με τις τρείς υπογραφές ότι οι υπουργοί επεσήμαναν την έμπρακτη ύπαρξη στη Δημοκρατία της Κύπρου δύο αυτόνομων διοικήσεων μία της Ελληνοκυπριακής διοίκησης και μία της τουρκοκυπριακής και ότι στην επόμενη τους συνεδρία δίχως προκατάληψη να συζητήσουν τα προβλήματα που προκύπτουν από την ύπαρξη αυτών των αυτόνομων διοικήσεων.

Βέβαια οι τουρκικές προελάσεις, ο ξεριζωμός και οι αγριότητες των Τούρκων δεν σταμάτησαν και οι παραβιάσεις καταγράφονταν καθημερινά τόσο από τα Ηνωμένα Έθνη όσο και από τους Βρετανούς με συνεχείς αναφορές καθώς και από ελλαδικής πλευράς προς το Φόρειν ΄Οφις τους Αμερικανούς και τα Ηνωμένα ΄Εθνη.

Στις 21 Ιουλίου ο Βρετανός ΥΠΕΞ Τζέιμς Κάλλαχαν τον ρώτησε που θα ήθελε να ξεκινούσαν οι διαπραγματεύσεις και ο Ετσεβίτ πρότεινε είτε Ελβετία είτε Μάλτα εξού η Γενεύη. Και πάλιν κάτω από πιέσεις για αποδοχή τουρκικών απαιτήσεων και πάλιν και εφόσον η δική μας πλευρά είχε ήδη προβεί σε δηλώσεις ότι ήταν έτοιμη να δεχθεί τουρκικές απαιτήσεις (δηλώσεις Κληρίδη προς Βρετανούς 27 Ιουλίου 1974 αλλά και πολύ πιο πριν σε μια άκρως μυστική συνομιλία που είχε με Βρετανό αξιωματούχο στις 19 Ιουλίου 1974 για την οποία ακόμα δεν έχω γράψει τίποτα όπως δεν έχω γράψει και για άλλα σημαντικά που αναφέρονται σε δηλώσεις Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Θα γραφτούν και αυτά σύντομα.

Η δεύτερη Διάσκεψη στη Γενεύη, λοιπόν, ξεκίνησε στις 8 Αυγούστου σε συνέχεια της πρώτης με επικεφαλής των Τζέιμς Κάλλαχαν και το πολυμελές επιτελείο του από το Φόρειν ΄Οφις με την συμμετοχή και Βρετανών ανώτερων Στρατιωτικών, αυτή τη φορά πενταμερής καθώς συμβαλλόμενα μέρη ήσαν και ο Γλ. Κληρίδης με τους συμβούλους του και ο Ρ. Ντενκτάς με τους δικούς του. Και βωβούς παρατηρητές τον Αμερικανό Άρθουρ Χάρτμαν βοηθό υπουργό Εξωτερικών για ευρωπαϊκές και καναδικές υποθέσεις (στη πρώτη Γενεύη είχε παρευρεθεί ο Γουίλιαμ Μπαφούμ, Βοηθός Υπ. Εξωτερικών για διεθνείς οργανισμούς) , και τον Σοβιετικό ειδικό παρατηρητή Βίκτωρ Μινιν από το Σοβιετικό ΥΠΕΞ για μεσανατολικές υποθέσεις ο οποίος παρευρέθηκε επίσης στη πρώτη Γενεύη. Ο Γκιουνές δεν ήθελε ούτε τους αξιωματούχους του ΟΗΕ αλλά τελικά με εισήγηση του Γεώργιου Μαύρου δέχθηκε να παρευρίσκονται και με λόγο.

Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στις 8 Αυγούστου στο κτίριο PALAIS DE NATIONS των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη με ξεχωριστές συναντήσεις μεταξύ των Βρετανών αξιωματούχων και των αξιωματούχων του ΟΗΕ στις 4 μ.μ, Βρετανών και Ελλήνων 4:15 μ.μ. και Βρετανών και Τούρκων 5:15 μ.μ, και η τριμερής στις 7:00 μ.μ. Συνεχίστηκαν την επομένη και το βράδυ της 9ης ώρα 10. μ.μ. ο Κάλλαχαν συναντήθηκε σε γεύμα με τον προεδρεύων της Δημοκρατίας Γλ. Κληρίδη και τον υπουργό Δικαιοσύνης Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη όπου τους ανέπτυξε τις τουρκικές απαιτήσεις για μεγάλες αυτόνομες περιοχές και παρόλο που ο Κληρίδης δεχόταν διοικητικό ομόσπονδο σύστημα κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να το πουλήσει στο κόσμο στην Κύπρο, του είπε. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν εντατικά με τους Τούρκους να μεταβάλουν ώρα με την ώρα τις απαιτήσεις τους και τελικά η πρόταση Γκιουνές για έξι αυτόνομα καντόνια και εκείνη του Ντενκτάς για δι-κοινοτική, δι-ζωνική ομοσπονδία (αμφότερα σχέδια δόθηκαν στον Κάλλαχαν στις 12.8.1974) αμφότερα καλύπτοντας το 34% του εδάφους, να ενσωματώνονται πεισματικά με μια φωνή από Γκιουνές και Ντενκτάς για γεωγραφική ΔΔΟ ομοσπονδία με το 34% του εδάφους. Και να απαιτούν εδώ και τώρα απάντηση αποδοχής από τους Κληρίδη και Μαύρο. Πεισματική ήταν η πίεση πάνω τους από τον Κάλλαχαν, ο οποίος στην προσπάθεια του να ικανοποιήσει τους Τούρκους ετοίμαζε το ένα προσχέδιο μετά το άλλο για υπογραφή από Κληρίδη και Ντενκτάς πάνω στη γραμμή του γεωγραφικού διαχωρισμού, αλλά ο Κληρίδης δεν τολμούσε να υπογράψει, όσο και να ήθελε (Κληρίδης) και είπε στον Ντενκτάς ότι θα τον σκότωναν αν συμφωνούσε σε γεωγραφικό διαχωρισμό. Mr. Clerides had told him that he would be killed if he agreed to a geographical separation.

Το βράδυ της 12ης Αυγούστου σε συνεδρία με τον κ. Κερκίνο της ελληνικής αντιπροσωπείας ο Κάλλαχαν του είπε ότι αναζητούσε τους Μαύρο και Κληρίδη αλλά δεν τους έβρισκαν και του ζήτησε να τους βρει για να τους βοηθήσει ο κ. Φρίλαντ του Φόρειν ΄Οφις προκειμένου να γράψουν τις δικές των προτάσεις. Ο Κερκίνος είπε ότι αμφότεροι δεν απαντούσαν τα τηλέφωνα και καθώς ο Κάλλαχαν τους ήθελε πάραυτα το ίδιο βράδυ ο Κερκίνος έφυγε και επέστρεψε στις 10.30 στο PALAIS DES NATIONS με το μήνυμα ότι Μαύρος και Κληρίδης δεν είχαν διάθεση για καμία συνάντηση αλλά για συνάντηση με όλα τα πέντε μέρη την επομένη το πρωί με προτάσεις. Την επομένη ο Κληρίδης έδωσε τις λεγόμενες προτάσεις του αλλά αυτές που ήταν 4-5 μικροί παράγραφοι δεν έλεγαν τίποτα στην ουσία αλλά απλά για να έδιδαν κάτι.

Στις 1215 το μεσημέρι της 13ης Αυγούστου ο Κάλλαχαν σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Δρ. Κίσσιγκερ (Αμερικανό ΥΠΕΞ) του είπε ότι δούλεψε πολύ σκληρά για να αλλάξει την ελληνική θέση και έπρεπε να μιλήσει και εκείνος του Ετσεβίτ. Είχε πείσει τους Μαύρο και Κληρίδη να πάνε να διαβουλευθούν με τους συναδέλφους των σε Αθήνα και Λευκωσία για την πρόταση να υπάρχει μόνο μία ζώνη για τουρκοκυπριακή διοίκηση και μία για ελληνοκυπριακή διοίκηση και να επιστρέψουν στη Γενεύη την επομένη με τα αποτελέσματα. Ήταν της άποψης ότι θα σύστηναν να γίνει αποδεκτή αυτή η λύση. Αλλά ο Γκιουνές που του συμπεριφέρθηκε απαράδεκτα δεν ήθελε να τους δώσει την ευκαιρία. Ο Κληρίδης ήταν έτοιμος του είπε, να δηλώσει προκαταβολικώς πριν φύγει ότι δεχόταν την αρχή της μίας γεωγραφικής ζώνης αλλά που θα είναι κάτω του 34% του εδάφους της Δημοκρατίας που απαιτούσαν οι Τούρκοι. Αυτό επιβεβαίωσαν και τα πρακτικά του κ. Άλαν Γκούτισον ο οποίος παρέδωσε τα χειρόγραφα πρακτικά του αποχωρώντας από το Φόρειν ΄Οφις με εντολή να αποδεσμευθούν στα 30 χρόνια Και αποδεσμεύθηκαν, κάτι που δεν συνηθίζεται (για τα χειρόγραφα πρακτικά) γιατί ήθελε οι μελετητές να τα χρησιμοποιήσουν, ίσως από τύψεις. Είχε γράψει συγκεκριμένα σε μια σελίδα, ότι ο ίδιος και οι άλλοι της αποστολής είχαν βάλει τέτοιες πιέσεις στους Έλληνες που ήσαν έτοιμοι έγραψε χειρόγραφα, να τραβήξουν μόνοι τους μια γραμμή διαμέσου της νήσου.

Στις 6.40 το απόγευμα της ίδιας μέρας έλαβε χώρα η τελευταία και μοιραία συνάντηση μεταξύ όλων, βρετανικής αντιπροσωπείας με Τζέιμς Κάλλαχαν, Μπρέτλει και Γκούτισον, ελλαδικής με τους Γεώργιο Μαύρο, Μπίτσιο και Τζούνη, τουρκικής με τον Τουράν Γκιουνές, Βιλτζί και Κίρκα και της Ελληνοκυπριακής με τους Γλ. Κληρίδη, τουρκοκυπριακής Ρ. Ντενκτάς και τους αντιπροσώπους των Ηνωμένων Εθνών και η οποία διακόπηκε στις 2.25 πρωινή της 14ης με τους Τούρκους ανένδοτους να απαιτούν αποδοχή του σχεδίου τους εδώ και τώρα όταν και ξεκίνησε πλέον η δεύτερη εισβολή με εντολή Άγκυρας με το σήμα ‘Η Αισιέ πάει διακοπές’. (Η Αισιέ ήταν η θυγατέρα του Γκιουνές).

Ο Κάλλαχαν εν τω μεταξύ γνώριζε για τις τουρκικές ετοιμασίες και προθέσεις για την δεύτερη εισβολή από τις 10 Αυγούστου το λιγότερο, τον είχαν ενημερωμένο τα βρετανικά επιτελεία και μυστικές του υπηρεσίες όπως γνώριζε και για την πρώτη από το βράδυ της 17ης Ιουλίου 1974. Στις 10 Αυγούστου η ΄Αν Γουάρπαρτον, βρετανίδα αντιπρόσωπος στα ΗΕ στη Γενεύη, κάλεσε τον Αμερικανό Ηάρτμαν και τον ενημέρωσε πλήρως τόσο για την επικείμενη δεύτερη εισβολή όσο και για το ότι στις 17 Ιουλίου ο Ετσεβίτ τους είχε υποδείξει και μέχρι που θα τραβούσε την γραμμή Αττίλα αλλά δεν τον είχαν πάρει πολύ σοβαρά και ζήτησε να ενημερώσει τον Κίσσιγκερ. Ο Κάλλαχαν λοιπόν, έπαιξε ένα διπλοπρόσωπο, βρώμικο παιχνίδι έναντι των Ελλήνων για να βγεί στο τέλος και από πάνω επικαλούμενος ότι δεν θα έκαναν τίποτα επειδή ως Βρετανία, γιατί… δεν δέχθηκε ο Κίσσιγκερ να εμπλακεί στρατιωτικά! ΄Όταν υπέγραφε όμως εκ μέρους του ΗΒ ο σερ Χιού Φούτ την Συνθήκη Εγγυήσεως στις 16 Αυγούστου 1960 δεν είχε η συνθήκη εκείνη πρόνοια ότι έπρεπε να είχαν τους Αμερικανούς μαζί τους για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους έναντι της Κύπρου. Οι Αμερικανοί απλά ήταν η διέξοδος. Η αρνητική τους απόφαση είχε παρθεί από τον Δεκέμβριο του 1963, ανανεώθηκε το 1972 και εκτελέστηκε το 1974. Για να γράψει αμέσως μετά στις διπλωματικές του αποστολές ότι οι Τούρκοι είχαν υπόθεση και οι Τούρκοι θα πάρουν όσο έδαφος ήθελαν πρώτα και μετά διαπραγματευτούν… (Βιβλίο γράφουσας ‘ Διζωνική Εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011’).

Το σκηνικό της Γενεύης σήμερα είναι μια τραγική επανάληψη του βρώμικου παρασκηνίου του 1974. Ο Πόλυς Πολυβίου σήμερα είναι ο μόνος επιζών από όσους συνόδευσαν τον Γλ. Κληρίδη το 1974 (Τάσσος Παπαδόπουλος, Κρίτων Τορναρίτης, Μιχαλάκης Τριανταφυλλίδης και Πόλυς Πολυβίου) συνοδεύοντας σήμερα και τον Νίκο Αναστασιάδη…

Φανούλα Αργυρού

Ερευνήτρια/δημοσιογράφος

πηγή: https://tanea-diaspora.net/2017/01/10/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%BF-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%85%CE%B7-%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B9%CE%B9-1974/