Φταίει η αδέσμευτη πολιτική για την καταστροφή της Κύπρου;

Γιάννης Κ. Λάμπρου,

απο τον Φιλελεύθερο

Στις 6.12.2022 ο υποψήφιος πρόεδρος της Δημοκρατίας, κ. Αβέρωφ Νεοφύτου, επικρίνοντας το ΑΚΕΛ που προώθησε στη Βουλή απαξιωτικό για τον Γρίβα - Διγενή ψήφισμα έκανε αναφορά και στην «καταστροφική πολιτική των Αδεσμεύτων, η οποία μας άφησε εντελώς μόνους το 1974 απέναντι στο έγκλημα της Τουρκίας». Μετέφερε έτσι την ευθύνη για την καταστροφή της Κύπρου από την ΕΟΚΑ Β΄ του Γρίβα και το πραξικόπημα στον Μακάριο, ο οποίος είχε εντάξει την Κύπρο στο Κίνημα των Αδεσμεύτων.

Όμως, αφού αυτό πίστευε ο κ. Νεοφύτου, γιατί προθυμοποιήθηκε να εκφωνήσει εγκωμιαστικό λόγο για τον Μακάριο στο επίσημο μνημόσυνό του στον Κύκκο στις 31.7.2016; Αλλά και η άποψή του ότι εμείναμε αβοήθητοι το 1974, επειδή ανήκαμε στους Αδεσμεύτους φανερώνει απλοϊκή ιστορική κρίση ανεπίτρεπτη σε πολιτικό που φιλοδοξεί να γίνει πρόεδρος της Δημοκρατίας. Της τουρκικής εισβολής είχε προηγηθεί το πραξικόπημα της χούντας του Δημήτριου Ιωαννίδη. Είχε ανατραπεί η νόμιμη και διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση της Κύπρου, είχε εκδιωχθεί ο πρόεδρος Μακάριος, άνδρας διεθνούς κύρους και ακτινοβολίας, είχε καταλυθεί η συνταγματική τάξη, και η Τουρκία εκμεταλλευόμενη τη διεθνή κατακραυγή εναντίον της χούντας και εξαπατώντας τη διεθνή γνώμη ισχυριζόμενη ότι πρόθεσή της ήταν να αποκαταστήσει την συνταγματική τάξη, όπως της έδινε το δικαίωμα το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως, πραγματοποίησε ανεμπόδιστα την εισβολή.

Αλλά και οι πρωτεργάτες του πραξικοπήματος, Δημήτριος Ιωαννίδης, Φαίδων Γκιζίκης πρόεδρος της «Ελληνικής Δημοκρατίας», Γρηγόριος Μπονάνος αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, και Ανδρέας Γαλατσάνος αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού, όχι μόνο πρόσφεραν «σε ασημένιο δίσκο» την ευκαιρία που από χρόνια περίμενε η Τουρκία, αλλά και εμπόδισαν την πραξικοπηματική ηγεσία στην Κύπρο να λάβει εγκαίρως αποτελεσματικά μέτρα για απόκρουση της εισβολής. Δεν επέτρεψαν στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς να θέσει έγκαιρα σε εφαρμογή τα άριστα αμυντικά Σχέδια, τα οποία, όπως υποστηρίζουν πολλοί στρατιωτικοί, θα καθιστούσαν δυσκολότατη, αν μη αδύνατη, την επιτυχία της εισβολής. Τα επάκτια πυροβολεία στην περιοχή της Κερύνειας παρέμειναν άδεια και οι Τούρκοι κατά τις πρώτες κρίσιμες ώρες της εισβολής αφέθηκαν εντελώς ανενόχλητοι να πατήσουν το πόδι τους στην Κύπρο (περισσότερα βλέπε στο: Γιάννης κ. Λάμπρου, Ιστορία του Κυπριακού, Τα Χρόνια μετά την Ανεξαρτησία, 1960-2008, σ. 525-529). Τα γεγονότα βοούν ότι το πραξικόπημα και όχι η αδέσμευτη πολιτική είναι η αιτία της καταστροφής της Κύπρου.

Η κατηγορία ότι κατά την εισβολή οι αδέσμευτες και άλλες φιλικές χώρες άφησαν αβοήθητη την Κύπρο θα είχε κάποια δικαιολογία, αν την Κύπρο κυβερνούσε τότε ο Μακάριος. Όμως, όταν η χούντα έθεσε υπό την κατοχή της την Κύπρο, οι χώρες αυτές δεν είχαν καμιά υποχρέωση να της συμπαρασταθούν και να έρθουν σε αντιπαράθεση με την Τουρκία. Ότι η διεθνώς αναγνωρισμένη κρατική υπόσταση της Κύπρου αποτελούσε την ισχυρότερη θωράκισή της γίνεται φανερό από τη σύγκριση της κρίσης του 1964 με εκείνη του 1974. Στην Κύπρο το 1964 υπήρχε νόμιμη κυβέρνηση με πρόεδρο τον Μακάριο και όταν η Τουρκία εκδήλωσε πρόθεση να εισβάλει, βρήκε αντίθετες και τις δύο υπερδυνάμεις.

Ο σοβιετικός ηγέτης, Νικήτας Κρούστσιεφ, προειδοποίησε επανειλημμένα ότι η χώρα του δεν θα ανεχόταν οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον της Κύπρου. Αλλά και ο Αμερικανός πρόεδρος, Λίντον Τζόνσον, με μια αυστηρή επιστολή προς τον Τούρκο πρωθυπουργό, Ισμέτ Ινονού, συγκράτησε την Τουρκία επισείοντας το σοβιετικό φόβητρο (Λάμπρου, σ. 131). Αντιθέτως, το 1974 η Σοβιετική Ένωση, για να αποτρέψει τον έλεγχο της Κύπρου από την χούντα, όχι μόνο δεν απείλησε την Τουρκία, αλλά και την ενθάρρυνε να εισβάλει.

Ο σοβιετικός πρέσβης στην Άγκυρα, Βασίλι Γκρουμπιάκοφ, είπε στον Τούρκο Πρόεδρο: «Η Κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης υποστηρίζει όσους μάχονται εναντίον των πραξικοπηματιών». Και κατά τη συνάντησή του με τον υπουργό Εξωτερικών, Τουράν Γκιουνές, το μόνο πράγμα που ζήτησε ήταν η διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας της Κύπρου. (Μεχμέτ Αλί Μπιράντ, Απόφαση – Απόβαση, σ.39, 133-134, Λάμπρου, σ.495, 629). Οι Αμερικανοί, εξάλλου, με ιθύνοντα νου τον υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ, βρήκαν δικαιολογημένη την τουρκική οργή και δεν πρόβαλαν σθεναρή αντίδραση στην απόφαση της Τουρκίας να εισβάλει.

Χωρίς το πραξικόπημα ήταν αδύνατο για την Τουρκία να πραγματοποιήσει τα σχέδιά της. Θα είχε μάλιστα λυθεί και το Κυπριακό, αφού σύμφωνα με τον Μιχαήλ Δεκλερή, τον εμπειρογνώμονα σε συνταγματικά θέματα που συμμετείχε στις ενισχυμένες ενδοκυπριακές συνομιλίες ως απεσταλμένος της Ελληνικής Κυβερνήσεως, αυτός με τον απεσταλμένο της τουρκικής κυβέρνησης, Ορχάν Αλντικαστί, δύο μέρες πριν από το πραξικόπημα είχαν φτάσει σε συμφωνία και στην τελευταία εναπομείνασα διαφορά, που αφορούσε την αυτοδιοίκηση των πέντε μεγάλων Δήμων της Κύπρου, από την οποία είχε ξεκινήσει η διένεξη μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 συνέβη «την στιγμή που οι συνομιλίες πλησίαζαν προς το αίσιο τέλος τους» (Μιχαήλ Δεκλερής, Κυπριακό 1972-1974: Η Τελευταία Ευκαιρία, σ.237-238. Περισσότερα για τις ενδοκυπριακές συνομιλίες βλέπε: Λάμπρου, σ.206-224). Έκτοτε η λύση του Κυπριακού κατέστη ανέφικτη, διότι η Τουρκία μιας και έριξε την αρπάγη της στην Κύπρο, δεν έχει καμιά διάθεση να απαγκιστρωθεί. Δυστυχώς, η ζημιά που έχει προκαλέσει το πραξικόπημα αποδείχτηκε ανεπανόρθωτη.

Γιάννης Κ. Λάμπρου,

Φιλόλογος, ιστορικός, συγγραφέας

πηγή: https://www.philenews.com/f-me-apopsi/paremvaseis-ston-f/article/1624974/ftaiei-i-adesmefti-politiki-ga-tin-katastrofi-tis-kyproy